Uzun Vadeli Finansman Kaynakları: Öz Kaynaklar Özet
Öz kaynak, işletmenin kuruluşu esnasında veya faaliyetlerini sürdürürken işletmenin sahip ve ortakları tarafından sağlanan kaynaklardır. Öz kaynak ilk akla gelen finansman kaynağı olmakla birlikte, işletmeler açısından devamlı bir kaynak niteliğindedir.
Öz kaynak ile finansman 3 şekilde olabilmektedir. Bunlar;
- Oto finansman,
- Sermaye artırımı yoluyla mevcut ortaklardan finansman ve
- Halka arz yoluyla finansmandır.
Oto finansman, bir işletmenin kendi kendini finanse etmesidir. Genel olarak elde edilen kârın tamamının veya bir kısmının dağıtılmayarak işletme bünyesinde tutulmasıyla sağlanır.
Oto finansman 2 şekilde olabilir. Bunlar;
- Açık oto finansman
- Gizli oto finansmandır.
İşletmelerde ihtiyaç duyulan uzun vadeli finansman ihtiyacı mevcut ortakların sermaye paylarını artırmaları suretiyle sağlanabilir.
Halka arz; bir anonim şirketin finansman ihtiyacını karşılamak için başvurduğu alternatif bir finansman yöntemidir. Halka arzın 2 şekli vardır. Bunlar;
- İlk halka arz (halka açılma)
- İkincil halka arz
Eğer halka kapalı bir anonim şirket tarafından ilk defa hisse senetleri halka satılıyorsa bu ilk halka arz (halka açılma) olarak ifade edilmektedir. Önceden halka açılmış anonim şirketlerin tekrar hisse senedi satarak finansman ihtiyacını karşılamalarına ikincil halka arz denilmektedir.
Halka açılma şirketler açısından nihai bir hedef olmayıp bir çeşit tercihtir.
İHA yoluyla elde edilen finansman daha çok yeni yatırımlar, faaliyet hacmini büyütme ve borç ödemeleri gibi alanlarda kullanılmaktadır.
Şirketler için İHA sürecinde en zor aşama karar aşamasıdır. İHA’ya karar verildikten sonra diğer aşamalar daha kolaydır.
Şirketlerin İHA ile sağlayacakları fayda ve elde edecekleri fırsatlar;
- Finansman Sağlamak
- Likidite Sağlamak
- Yurt içi ve Yurt dışı Yaygın Tanıtım
- Kurumsallaşma
- Kredibilite
- Şirketin Piyasa Değerinin Yükselmesi
İHA’yı engelleyici etmenler;
- Halka açılma zor, uzun ve maliyetli bir süreçtir.
- SPK ve BIST'ın denetimi ve gözetimine tabi olunur.
- Şirket ortakları, yönetim ve denetim haklarının kısıtlanmasını istemezler.
- Hisse senetlerine yeterli talep olmaz ise bu durumun imaj ve prestij kaybına yol açabileceği düşüncesi.
İHA'da 3 aktör önemlidir. Bunlar; halka arzı gerçekleştiren ihraççı firma, yatırımcılar ve aracı kurumlardır.
İHA süreci;
İlk halka arza ön hazırlık süreci
SPK ve BIST’a başvuru ve sonrası süreç şeklinde iki kısımda incelenebilir.
Halka açılacak şirketler, SPK ve BIST'a başvurmadan önce aşağıdaki ön hazırlıkları yapmaları gerekmektedir:
1. Şirket İçi Çalışma Ekibinin Oluşturulma
2. Aracı Kurumun Seçimi
3. Mali Tabloların Hazırlanması ve Bağımsız Denetim Şirketinin Seçimi
4. Genel Kurul Kararı ve Esas Sözleşme Değişikliği
SPK ve BIST’a başvuru öncesi ön hazırlıklarını tamamlayan şirketleri yine birtakım işlemler beklemektedir. Bu işlemler;
1. SPK ve BIST’a Başvuru
2. Tanıtım Faaliyetleri
3. SPK ve BIST Uzmanlarınca Şirket İncelemesi
4. Hisse Senetlerinin Kurul Kaydına Alınması
5. Hisse Senetlerinin İHA’sı
6. Satış Sonuçlarının Bildirilmesi
7. Borsa Kotuna Alınma ve İşlem Görmeye Başlama
İHA izahnamesinde; şirkete ve İHA’sı yapılacak menkul kıymetlere ilişkin tanıtıcı bilgilere, SPK'nın muhasebe standartlarına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde hazırlanan finansal tablolar ile bağımsız denetim raporlarına yer verilir.
İHA sirkülerinde; İHA işlemlerine ve ne şekilde gerçekleştirileceğine ilişkin bilgilere yer verilir.
Aracı kuruluşların İHA’ya aracılık faaliyetleri ise iki şekilde yapılmaktadır:
1. En İyi Gayret Aracılığı
2. Aracılık Yüklenimi
İHA işlemi, daha önce izahname ve sirkülerde ilan edilen tarih ve yerde başlar. İHA’da genel olarak talep toplama yöntemi ve borsada satış yöntemi olmak üzere iki yöntem kullanılmakla birlikte talep toplanmaksızın satış şeklinde 3. bir yöntemde kullanılabilir.
İHA izahnamesinde belirtilmek kaydıyla; İHA’sı gerçekleşecek paylar izahnamede nitelikleri tanımlanan herhangi bir yatırımcı grubuna satılmak üzere, her bir yatırımcı grubu için yapılacak tahsisat oranlarına izahnamede ayrıntılı olarak yer verilmesi suretiyle, tahsis edilebilir.
Ön Talep Toplama: Aracı kuruluş, hisse senetlerinin kayda alınmasından önce, yatırımcıların olası taleplerini belirli bir fiyat aralığından, talepte bulunanlar için herhangi bir yükümlülük ve bağlayıcılık oluşturmaksızın toplayabilir.
Ek Satış Hakkı: Şirketler, halka arzda toplanan kesin talebin satışa sunulan hisse senedi miktarından fazla olması halinde, halka arz edilen hisse senedi miktarının %15'ini geçmemek koşuluyla ek satış yapabilirler.
Satış işlemi tamamlandıktan sonra, aracı kuruluş tarafından İHA’ya ilişkin satış sonuçları SPK ve Borsa’ya iletilir.
Halka açılmak isteyen şirket, birtakım avantajlar elde edeceği gibi birtakım da maliyetlere katlanmak durumundadır.