Riskli Yatırım Projelerinin Değerlendirilmesi
Yatırım projelerini değerlendirir ve aralarında sıralama yapılırken risk unsurunu dikkate almamak sağlıklı bir tutum olmaz. Bir yatırımın fiilen sağlayacağı nakit akışlarının beklenen tutarlardan farklılık göstermesi olasılığı, yatırım projesinin riskini oluşturur.
Yatırım kararlarının verilmesinde risk faktörünün dikkate alınmasında 3 durumla karşılaşılır. Bu durumları belirlilik, risk ve belirsizlik olarak belirtebiliriz.
Belirlilik, verilecek kararların sonuçlarının kesinlikle bilinmesi durumudur.
Risk, fiilî sonucun beklenen sonuçtan farklı olması ihtimali olarak tanımlanabilir.
Belirsizlik ile risk arasındaki temel fark; riskte olaylar için olasılıkların öngörülmesine karşılık, belirsizlikte tahminlere ilişkin herhangi bir olasılığın öngörülememesidir.
Riskli Yatırım Projelerinin Değerlendirilmesinde Kullanılan Başlıca Yöntemler:
Bu yöntemleri 3 başlık altında toplayabiliriz:
- Riske Göre Ayarlanmış İskonto Oranı Yöntemi
- Belirlilik Eşitliği Yöntemi
- Olasılık Dağılımı Yöntemi
Riske Göre Ayarlanmış İskonto Oranı Yöntemi: Bu yöntemde risk faktörü, öngörülen risk priminin ilavesiyle iskonto oranının yükseltilmesi yoluyla dikkate alınmaktadır.
Yatırım projesinin net bugünkü değerini esas alarak karar verirsek: Önceki üniteden hatırlanacağı gibi Net Bugünkü Değer Yöntemi, yatırımın işletme dönemindeki net nakit akışlarının bugünkü değerleri toplamı ile yatırımın tesis dönemindeki nakit çıkışlarının bugünkü değerleri toplamı arasındaki farkın bulunmasını hedefler. Projenin kabulü için, bulunan rakamın pozitif olması gerekmektedir. Burada ise bugünkü değerler hesaplanırken kullanılacak iskonto oranına, yatırımın riskliliğini dikkate alan bir risk priminin ilave edilmesi gerekecektir.
Yatırım projesinin iç kârlılık oranını esas alarak karar verirsek: Yine önceki üniteden hatırlanacağı gibi iç kârlılık oranı yöntemi, bir yatırım projesinin net bugünkü değerini sıfıra eşitleyen iskonto oranının bulunmasıdır. Bu durumda projenin kabulü için, burada bulunacak oranın risk primi ilave edilmiş olan iskonto oranından (yatırımdan beklenen asgari getiri oranı) büyük olması gerekir.
Belirlilik Eşitliği Yöntemi: Bu yöntemde yatırımın ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı tahmin edilen net nakit akışları, yatırımın risk derecesini yansıtan bir katsayıyla düzeltilmektedir.
Burada da uygulama, net bugünkü değeri esas alarak ve iç kârlılık oranını esas alarak iki biçimde yapılabilir. Sonuçta net bugünkü değer pozitif olmalı, iç kârlılık oranı ise yatırımdan beklenen kârlılık oranından büyük olmalıdır.
Olasılık Dağılımı Yöntemi: Yatırım projesinin ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı tahmin edilen net nakit akışlarının beklenen değeri, her yıla ait nakit akış tahminlerinin bunların olasılıklarıyla çarpımı yoluyla bulunur. Sonra da bulunan bu tutarlar, belirlenen risksiz iskonto oranı (yatırımdan beklenen asgari getiri) ile şimdiki değerlerine indirgenerek yatırım projesinin net bugünkü değeri bulunur.
Riskli Yatırım Projelerinin Değerlendirilmesinde Kullanılan Diğer Yöntemler
Bu yöntemleri de aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
- Duyarlılık Analizi Yöntemi
- Senaryo Analizi Yöntemi
- Simülasyon Yöntemi
- Karar Ağacı Yöntemi
Duyarlılık Analizi Yöntemi: Bu yöntem yatırım projesinin net bugünkü değeri veya iç karlılık oranının değişkenlerden birinde meydana gelecek belli bir değişime karşı ne ölçüde duyarlı olduğunu göstermeyi amaçlar.
Senaryo Analizi Yöntemi: Bu yöntem, duyarlılık analizinin bazı eksiklerini gidermeye yönelik bir analizdir.
Simülasyon Yöntemi: Olasılık dağılımlarından rastgele seçilen sayıların kullanımı olarak ifade edilebilir.
Karar Ağacı Yöntemi: Gelecekte beklenen olaylar ve karar seçeneklerine ilişkin grafiksel bir gösterim yardımıyla karar verme işidir.