Etiket ve İşaretlemenin Türleri ve Kullanıldığı Yerler
Tehlikelerin uyarılar yolu ile iletilmesi giderek önem kazandığından, etiketler ve uyarı levhalarının kullanımı da göreceli olarak ağırlık kazanmıştır. Ancak işverenin sorumluluğu etiket ve levhaları asmakla bitmemekte ve işverenin tümleyici önlemler alması gerekmektedir.
Tehlikenin türü ve nitelikleri çok geniş olduğu hâlde, tehlike uyarıları konusunda yerleşik uygulamalar çok sınırlıdır. Söz konusu sınırlamanın başlıca nedenleri:
- Şekilsel ve simgesel anlatım güçlüğü
- Uyarılan hedef kitlenin tehlikeyi algılayabilmesindeki farklılıklardır.
- Bu nedenle, her uyarının karşı tarafa geçmesi için gereken iki türlü ifade vardır: Kavrama ve davranış.
- Kavrama, bir uyarı işareti ve metninin tehlikeyi ne ölçüde iletebildiğidir.
- Davranış ise, bir uyarının anlaşılıp anlaşılmadığı kişilerde meydana gelen davranış değişikliği ile ölçülebilir.
- Uyarı levhalarının hazırlanmasında ve asılmasında aşağıda belirtilen hususlar önemlidir:
- Yazılar fon ile zıtlık oluşturmalı ve okunabilecek büyükte olmalıdır.
- Uyarıyı, kişilerin hareket hâlinde iken okumaları gerekiyorsa, hareketin yönü ve hızı bilinmelidir.
- Uyarı levhaları gelişigüzel asılmamalıdır.
- Işık durumu çok önemlidir. İzbe bir yere asılmış levhanın yararı yoktur.
- Kişilerin genelde baktıkları ve uyarıyı hemen görebilecekleri doğrultular ve yerler seçilmelidir.
- Sesli uyarılar, fondaki ses ve gürültüden daha yüksek hacimde ve onlardan farklı olmalıdır.
- Daha verimli sonuç alabilmek için sesli ve görsel uyarılar birlikte kullanılabilir.
İş güvenliği levhaları; işaretler, şekiller simgeler ve renklerle anlatılır. Bazıları yazılarla bir de hem yazının hem de şekil ve renklerin kullanıldığı iş güvenliği levhaları bulunmaktadır.
Uyarı levhaları; davranışa yönelmelidir, sonuçları vurgulanarak uyarının önemi canlı tutulmalıdır, değişkenlik sağlamalıdır, hedef kitleye uygun olmalıdır, uyarı ve tepkime arasındaki süre aralığı akılcı olmalıdır ve tehlike iyi bilinmediğinde, sonuçlara işaret edilmelidir.
Tüm kimyasal maddeler, maddenin türünü belirtecek biçimde etiketlenmiş olmalıdır. Etiketler, hem taşıma hem de kullanım açılarından geçerli olup mevzuata uygun olmalıdır.
Etiketlerde, kullanıcılar için gereken tehlike uyarıları ve işaretleri olmalıdır.
Etiketlerin üzerinde kazıntı veya silinti olmamalı, bu durumdaki etiketler derhâl değiştirilmelidir.
Etiketler kolayca okunur ve görünür biçimde olmalıdır.
Etiketlerin üzerindeki uyarılar, kullanıcıların kimyasal maddenin zararlı etkilerinden nasıl korunacaklarını anlatmalı ve tehlikeye maruz kalan organlar belirtilmelidir.
Bir etiketin içermesi gereken temel bilgiler şunlardır:
- Kabın içindeki kimyasal madde yazılmalı ve gerekli uyarı işaretleri bulunmalıdır.
- Üretici ve sorumlu kuruluşun iletişim bilgileri etikette bulunmalıdır.
- Kimyasal maddenin bileşimi verilmelidir.
ADR (Tehlikeli Malların Kara Yolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması), tehlikeli maddelerin insan sağlığına ve çevreye zarar vermeden güvenli ve düzenli şekilde kamuya açık kara yolu ile taşınmasını sağlayan bir yönergedir.
Bu yönergede, araçların üzerinde bulunana turuncu renkli plakada, tehlike tanımlama numarası plakanın üst kısmında, UN numarası ise alt kısımda bulunur.