Büyük İskender ve Sonrası

Büyük İskender ve Fetihleri (İ.Ö. 336 -323)

Babası II. Philippos’un İ.Ö. 336 yılındaki beklenmedik ölümüyle genç yaşta Makedonya kralı olan Büyük İskender, Korinthos birliği tarafından Pers seferinin başına geçirilmiştir .

Büyük İskender’in Pers Seferi: İ.Ö. 334 yılında Pers seferine çıkan Büyük İskender aynı yıl Granikos savaşında, İ.Ö. 333 Issos savaşında ve İ.Ö. 331 yılında Gaugamela savaşında üç büyük zafer kazanmıştır. İ.Ö. 330 -327 yılları arasında Pakistan ve Afganistan’a kadar ilerleyen İskender, İ.Ö. 327 -325 yılları arasında ise Hindistan’a sefer düzenledi. İ.Ö. 323 yılında Babil’de ateşli bir hastalığa yakalanan Büyük İskender, 33 yaşında seferinden ülkesine dönemeden hayatını kaybetti.

İskender Zamanında İmparatorluk: İskender fethettiği geniş topraklarda Perslerin oluşturmuş olduğu idari ve mali yapıyı büyük oranda devam ettirdi. İskender Persli kadınlar ile evlenmiş, ordusundaki komutanları ve askerleri de Persli kadınlar ile evlenmeye teşvik etmiştir. İmparatorluğunun doğu bölgelerinde kentler kurarak Yunan kültürünü doğuya ulaşmasını sağlamıştır.

Büyük İskender’in Ardılları (Diadokhos’lar) Dönemi (İ.Ö. 323 -281)

Büyük İskender İ.Ö. 323 yılında Babil’de aniden hayatını kaybedince bir yönetim krizi ortaya çıkmıştır. İskender’in ölümünün ardından imparatorluğun bir bölgesini yöneten komutanlara “ardıl” anlamına gelen diadokhos denmektedir. İskender’in İ.Ö. 323 yılındaki ölümü ile İ.Ö. 281 yılları arasındaki döneme diadokhos’lar dönemi adı verilir .

Babil Konseyi (İ.Ö. 323): İskender’in ölümünün ardından komutanlar Babil’de bir araya gelerek imparatorluğun çeşitli bölgelerini valiler olarak kimlerin yöneteceğine karar vermişlerdir .

Triparadeisos Konseyi (İ.Ö. 321): Kuzey Suriye’deki Triparadeisos’ta diadokhoslar tarafından yapılan konseyde Antipatros, genç kralların koruyucusu ve vasisi yapılırken, Antigonos Monophtalmos ise doğudaki ordunun komutanı oldu. Seleukos’a Babil valiliği verilmiştir .

Ipsos (İ.Ö. 301) ve Koroupedion (İ.Ö. 281) Savaşları: İ.Ö. 301 yılındaki Ipsos savaşında Antigonos öldürülmüş, diadokhos'lar arasındaki son savaş olan Koroupedion’da Lysimakhos ve ardından Seleukos hayatını kaybetmiştir .

Diadokhos’lar Dönemindeki İdari, Sosyal ve Ekonomik Gelişmeler: Diadokhos’lar döneminden itibaren Hellenistik dünyada Makedon hanedanlar önemli rol oynamaya başlamışlardır. İskender döneminde benimsenen yeni kentler kurma politikası bu dönemde de devam etmiştir.

Hellenistik Krallıklar (İ.Ö. 281 -30)

Diadokhos’ların ardından Makedonya’daki Antigonoslar, Suriye’deki Seleukoslar ve Mısır’daki Ptolemaioslar Hellenistik dünyanın büyük bölümüne egemen olmuşlardır.

Seleukoslar Krallığı: İ.Ö. 281 yılındaki Koroupedion savaşındaki galibiyetin ardından Seleukoslar krallığı Ege kıyılarından Hindistan’a kadar uzanan topraklarıyla İskender imparatorluğundan en büyük payı almıştır. III. Antiokhos’un İ.Ö. 190 yılında Romalılara yenilmesinin ardından Anadolu’yu tamamen kaybeden Seleukoslar İ.Ö. 1 yüzyılda Kuzey Suriye’de yerel bir güç olmuşlar, İ.Ö. 63 yılında Roma tarafından ortadan kaldırılmışlarıdır .

Ptolemaioslar Krallığı: Mısır merkezli Ptolemaioslar krallığı Mısır dışında Batı ve Güney Anadolu kıyıları ile Ege denizinde etkindiler. İ.Ö. 2. bu etkinliklerini yitirerek Mısır merkezli yerel bir güce dönüştüler. Ptolemaioslar Mısır’ın firavunlardan beri devam eden idari ve mali sistemini büyük ölçüde devam ettirmişlerdir. Ptolemaioslar ile değişen başkentin İskenderiye ve resmi dilin Yunanca olmasıydı .

Makedonya Krallığı: İskender’den sonra Makedonya krallığı çalkantılı bir dönem geçirmiş, nihayetinde İ.Ö. 277 yılında Antigonos Monophtalmos’un torunu II. Antigonos Gonatas krallığa egemen olmuştur. V. Philippos, Ege denizine ve Batı Anadolu’ya hakim olmak istese de Romalılara yenilmiş, İ.Ö. 168 yılında Romalılar Makedonya krallığına son vermiştir.

Anadolu’daki Krallıklar: Hellenistik dönemde Anadolu’nun batısındaki en önemli krallık Pergamon krallığıdır. Nikomedeia merkezli Bithynia krallığı Marmara ve Batı Karadeniz kıyılarında etkindi. Orta ve Doğu Karadeniz kıyılarındaki Pontos krallığını en önemli kralı VI. Mithridates Romalılar üç kez savaşmıştır. İç Anadolu’da bulunan Kappadokia krallığının başkenti Mazaka idi. Fırat boyundaki Kommagene krallığı doğu ve batı arasında önemli yol güzergahlarına hakimdi.