Ergonomide Temel Kavramlar

Bu ünitenin yazımındaki asıl amaç çalışanlar ve diğer tüm insanlar için Ergonominin vazgeçilemez bir unsur olduğunu, çeşitli örneklemeler ile aktarmak ve kavratmaktır. Dolayısıyla, konuyla ilgili (özel) tanımların bir kısmı ilerleyen bölümlere bırakılıp, temelde, Ergonominin öneminin ve gerekliliğinin öğrenilmesine dikkat edilmiştir.

Ergonomi, insanlar ve insanların işte ve günlük hayatta kullandıkları ürün, ekipman, yöntem, kısacası tüm çevresi ile ilişkilidir.

Ergonomi, insanların anatomik ve antropometrik karakteristiklerini, fizyolojik, psikolojik kapasite ve toleranslarını dikkate alarak; çalışma çevresindeki tüm faktörlerin etkileşimi ile oluşabilecek, fiziksel ve psiko-sosyal stresler karşısında, sistem verimliliği ile “insan-sistem” uyumunun temel kurallarını açıklamaya çalışan, çok disiplinli ve uygulamalı bir araştırma alanıdır.

Murrell (1965)'in tanınmına göre Ergonomi, insan ve iş çevresi arasındaki ilişkileri çalışan bilimsel disiplindir. Burada, çevre terimi sadece ortamı kapsamaz aynı zamanda insanın ister birey isterse grup içinde olsun, işin organizasyon ve yöntemlerinin yanıs sıra, kullanılan alet ve malzemelerini de içerir. Bütün bunlar insanın kendi yaratılışındaki yetenekleri, kapasiteleri ve sınırlarıyla ilgilidir. Grandjean (1980)'in tanınmına göre Ergonomi, insanın işiyle ilgili davranışının incelenmesidir. Ergonominin konusu, iş yaşamında insanın boyutsal çevresi ile insandır. Ergonominin en önemli prensibi, işlerini insana uyarlamaktır. Ergonomi disiplinler arası bir çalışma alanıdır. Çalışmalarını fizyoloji, piskoloji, antropometri ve değişik mühendisliklerin teorilerine dayandırır.

Meister (1989)'in tanınmına göre Ergonomi, insan-makine sistem operasyonu bağlamında işle ilgili görevleri, insanların nasıl başardığını ve davranışsal ve davranışsal olmayan değişkenlerin, bu başarıyı nasıl etkilediği üzerine olan bir çalışmadır. Sanders and McCormick (1993)'in tanınmına göre Ergonomi; verimli, güvenli, konforlu ve etkili insan kullanımı için aletlerin, makinaların, sistemlerin, görevlerin, işlerin ve çevrenin tasarımına, insanın davranışı, yetenekleri, sınırları ve diğer karakteristikleri hakkındaki bilgiyi uygulamak ve keşfetmektir. Hancock (1997)'in tanımına göre Ergonomi, insan-makine düşmanlığını, insan-makine sinerjisine dönüştürmeye çalışan bir bilim dalıdır.

Amerika’da “Human Factors” (İnsan Faktörleri) ve “Human Engineering” (İnsan Mühendisliği), İngiltere’de “Applied Psychology” (Uygulamalı Psikoloji), İskandinav ülkelerinde “BioTechnology” (Canlı-Teknolojisi), Almanya’da “Arbeit Physiology” (İş Psikolojisi); diğer bazı ülkelerde ise “Mühendislik Psikolojisi”, "Deneysel Psikoloji” , günümüzde ise (genellikle) “Ergonomics” (Ergonomi) ya da Türkçede “İşbilim” olarak adlandırılan bu bilim dalı, insan ile çalışma ortamı arasındaki ilişkilerin bilimsel araştırılması olarak kabul görmüştür.

IEA nın yaptığı araştırmanın sonuç raporuna göre, Ergonominin uyugulama alanlarında İSG’nin ağırlığı (birinci sırada olması) dikkat çekici görülmüştür.

Ergonomi, insan kabiliyet ve kapasitesine uygun iş çevresi düzenlemekte, dolayısıyla, çalışanın sağlığının korunması ve iş kazalarının en az düzeye düşürülmesi sağlanmış olmaktadır. Ergonomi aslında, güvenlikle ilgili yapılacak tüm teorik ve pratik yaklaşımların odak noktasındadır. Ergonomi güvenli, verimli ve rahat mekânlar ile objeler oluştururken, insanın kapasitesini aşmayacak şekilde gerekli düzenlenmeleri sağlar. “Hayatın insanileştirilmesi (insancıllaştırılması)”, “İnsan kullanımı için tasarım”, “Çalışma ve yaşam koşullarının insanla uyumlu hâle getirilmesi”, “İnsanla ilgili şeylerin tasarımında bilginin uygulanması”, “İş yeri ve bütün elemanlarının çalışanlarla uyumu”, veya “Şeylerin insanileştirilmesi” gibi ifadeler, günümüze kadar Ergonomiyi nitelemek için hazırlanan tanımların en kısaları olarak verilebilir.

Çalışanın refahını, güvenliğini, performansını ve aynı zamanda da iş verimini artırmayı hedefleyen Ergonomi, “hayatın insana uygun hale getirilmesi”nde disiplinler arası bir yaklaşımı tercih eder.

Ergonomiye katkıda bulunan disiplinlerden bazıları: mühendislik, biyomekanik, fizyoloji, meslek hastalıkları ile ilgili tıbbi bilimler, psikoloji gibi bilişsel bilimler, sosyoloji, antropometri, istatistik, epidemioloji, yönetim bilimleri ve iş yasalarıdır. Bir üründen söz edilirken kullanılan “güzel” veya “kullanışlı” gibi ifadeler, aslında ürünün Ergonomikliliğini yansıtmaktadır. Günümüzde rekabetin ön plana çıktığı piyasa koşullarında (AB standartlarında “CE” işareti ile gösterilen) Ergonomik normlara uygunluk, üretici açısından kaçınılmaz bir zorunluluk halini almıştır.

Kısaca Ergonomi, üretimde standardizasyon, üründe kalitedir".

Kısaca “Ergonomi, insanca yaşamdır”.