Araştırma Türleri

Bu ünitede araştırma türleri konusu anlatılmaktadır.

Araştırma Türlerinin Sınıflandırılması

Araştırma türlerini oluşturan üç temel yöntem; gözlemsel, deneysel ve metodolojik araştırmalardır.

I.Gözlemsel Araştırmalar

Araştırıcı gözlemsel çalışmalarda hastalığın doğal gidişini izler. Hiçbir girişimde bulunmadan ölçümler yapar. Gözlemsel çalışmalar tanımlayıcı ve analitik olarak iki yöntemle yapılır.

a-Tanımlayıcı epidemiyoloji: Tanımlayıcı çalışmalar, toplumda bir hastalığın nasıl geliştiği, kimlerde görüldüğü, ne zaman görüldüğü gibi özellikleri tanımlar ve gözler. Epidemiyolojik çalışmaların ilk adımını oluşturur. Tanımlayıcı çalışmalarda genellikle risk altındaki gurubun tümü incelenemez, sadece belli bir durumla karşılaşmış veya herhangi bir hastalığa yakalanmış olanların kişi, yer ve zaman yönünden özellikleri tanımlanır.

1.Kişi özellikleri: Yaş, cinsiyet, etnik yapı ve ırk, din, medeni durum, sosyo - ekonomik durum, meslek, alışkanlıklar, aile yapısına ilişkin diğer değişkenler kişi özelliklerini oluşturur.

2.Yer özellikleri: Çeşitli sağlık sorunları hastalıklar ve ölümlerin boyutu yerleşim yerine göre de farklılıklar gösterebilir. Yer özellikler genelde hastalıkların kurum içi dağılımı, kentsel kırsal dağılımı, bölgesel, ulusal veya uluslararası dağılımı dikkate alınarak incelenir.

3.Zaman Özellikleri: Çoğu hastalığın ortaya çıkma veya salgın yapma zamanları birbirinden farklılık gösterir. Örneğin; ishal yaz aylarında, grip kış aylarında görülür.

b-Analitik (Çözümleyici) Çalışmalar: Bu tip araştırmalarda amaç, herhangi bir sağlık problemi ile bu sağlık problemine neden olduğu düşünülen sebep ile hastalık arasındaki ilişki hipotezinin ispatlanmasıdır. Bu hipotez genellikle tanımlayıcı epidemiyolojik araştırmalar sonucu ortaya atılmakta olup çözümleyici epidemiyolojik araştırmalar ile ispatlanmaya çalışılmaktadır.

1.Vaka -kontrol araştırmaları: Deneysel veya gözlemsel araştırmalara dayanarak saptanan bazı ilişkilerin nedensel olup olmadığını saptamak için sıklıkla başvurulan araştırma türleridir. Vaka -Kontrol araştırmalarında adından da anlaşılacağı gibi belli bir sağlık problemine sahip olan bireylerden oluşan bir grup (Vaka Grubu) ile bu sağlık problemine sahip olmayan bireylerden oluşan sağlıklı grup (Kontrol Grubu) oluşturulur. Daha sonra her iki grupta bu sağlık problemine sebep olduğu düşünülen nedenin ne boyutta bulunduğu belirlenerek bir fark olup olmadığı araştırılır.

2.Kohort araştırmaları: Araştırma başlangıcında tamamen sağlıklı olan bireylerden oluşan iki grup seçilir. Daha sonra gruplardan birisi sağlık problemine neden olduğu düşünülen sebebe maruz bırakılırken, diğer grup aynı sebebe maruz bırakılmayarak her iki grup sağlık probleminin latent dönemi (etken ile karşılaştıktan sonra sağlık probleminin ortaya çıkışına kadar geçen süre) süresince izlenir. Bu izleme süresi sonucunda etkene maruz bırakılan ve etkene maruz bırakılmayan gruplarda sağlık probleminin ortaya çıkma sıklıkları (insidans) her iki grupta kıyaslanarak sağlık problemi ile sebep arasındaki ilişkinin varlığı ortaya çıkarılır. Fakat insanları herhangi bir etkene maruz bırakmak çoğu zaman etik olmaz.

Kesitsel araştırmalar: En basit şekilde, risk altındaki toplum veya buradan seçilen bir örnek üzerinde herhangi bir hastalığın veya olayın bir zaman kesitindeki bulunma sıklığı, yani prevelansının belirlenmesidir. Bu nedenle kesitsel çalışmalara prevalans çalışmaları da denir. Bu yöntemle belirli bir zaman kesitinde neden -sonuç ilişkisi birlikte incelenmektedir. Bazı araştırıcılar bu tür çalışmalarda toplumun sağlık sorunlarının veya bir olayın boyutunun adeta fotoğraf çeker gibi saptandığını ifade etmektedirler.

II. Deneysel Araştırmalar

Deneysel çalışmalar, insan sağlığını etkileyen bir ya da birkaç etmeni aktif olarak değiştirerek etkilerini ölçmek için yapılan çalışmalardır. Örneğin, Bir hastalıkta yeni bir tedavi yönteminin etkisinin ölçülmesi gibi. Epidemiyolojide deney uygulama, diğer bilim dallarındaki deney düzenlemelerine benzer, ancak epidemiyoloji insanlar üstünde çalışır ve insanların denek olarak kullanılabilmesi her zaman mümkün değildir. Bu nedenledir ki epidemiyolojik çalışmaların pek çoğu gözlemsel niteliktedir.

III. Metodolojik Araştırmalar

Hastalıkların teşhisinde veya hastalarla sağlamların ayırt edilmesinde çeşitli fizik muayene yöntemleri ve laboratuvar yöntemleri kullanılır. Bu yöntemlerin kişiye doğru tanı koymada ne kadar geçerli oldukları ve bu yöntemleri kullanan kişilerden kaynaklanan gözlem - ölçüm hatalarının boyutunun ne oranda olduğunu belirlemek için yapılan araştırmalara metodolojik araştırmalar adı verilir. Bu grupta geçerlik ve güvenirlik araştırmaları yer alır.

Geçerlilik: Gözlem veya ölçüm yapılırken kullanılacak test -yöntem kimin gerçekten hasta, kimin gerçekten sağlam olduğunu saptayabilmelidir.

Güvenilirlik: Bilgilerin tutarlı ya da kararlı olmasına güvenilirlik denir. Güvenilirlik bilgilerin yinelenebilir olmasıdır. Buda uygulanan bir testin birden çok uygulamasında hep aynı sonucu vermesidir.