Epidemiyolojiye Giriş

Epidemiyolojinin Tanımı ve Amacı

Epidemiyoloji; sağlıkla ilgili durum veya hastalıkların sıklığı, dağılımı ve nedenlerini inceleyen bilim dalıdır. Epidemiyoloji sadece bulaşıcı hastalıklarla değil, tüm sağlık olayları, sağlık olaylarının görülme sıklığının ve dağılımının belirlenmesi, sağlığı geliştirme ve iyileştirmenin yolları, sağlık hizmetlerinin planlanması sırasında öncelikli sorunlar ve grupların tespiti ve sağlık olaylarının nedenlerinin ortaya çıkarılması amacıyla yapılacak araştırmalarla yakından ilgilenmektedir. Sağlık alanında yapılan bütün bilimsel araştırmaların uygun planlanması, tarafsız, güvenilir sonuçlar verebilmesi ve elde edilen sonuçların doğru değerlendirilebilmesi için bir yöntem bilimi olan epidemiyoloji kullanılır.Bir yöntem bilimi olan epidemiyoloji; hastalıkların ve sağlığı ilgilendiren diğer olayların dağılımlarının incelenmesi, nedenlerinin ve ilişkili faktörlerin araştırılması, bunların teşhis, tedavi ve önlenmeleri için en uygun yöntem ve girişimleri belirlemeye yarayan araştırma tekniklerini ve uygulamalarını kapsayan bir bilim dalıdır.

Epidemiyolojinin Gelişme Süreci ve Tarihçesi

Epidemiyoloji; insanlık tarihi kadar eski bir bilim olup, Hipokrat’ın çevresel faktörlerin insan sağlığına etkisi olduğu hipotezine kadar uzanan bir tarihçeye sahiptir. İlk dönemlerde toplumlarda çok görülen ve ölüme sebebiyet veren bulaşıcı hastalıklarla ilgili birçok epidemiyolojik çalışma yapılmış; veba, influenza, kolera, tüberküloz, çiçek ve poliomyelit gibi hastalıkların nedenleri, görülme sıklıklar saptanmış; etkili tedavi ve korunma yöntemleri geliştirilmiştir. Sonraki yıllarda toplumda görülen hastalık profili değiştiği için epidemiyolojinin kapsamı da son yıllarda genişleyerek değişmiştir. Kronik hastalıklar, psiko-sosyal problemler ve biyoterörizm gibi çevresel sorunların artan bir şekilde görülmeye başlamasıyla epidemiyoloji bilimi bu alanlara yönelmiş ve bu tür sorunların incelenmesine yönelik epidemiyolojik çalışmalar yapılmıştır. Günümüzde de bu alanda çalışılmaya devam edilmektedir.

Epidemiyolojinin Kullanım Alanları

Epidemiyoloji bilimi ve epidemiyolojik metotlarla üretilen bilgiler gerek klinik gerek toplum düzeyindeki sağlık hizmetleri ve araştırmalarında gerekse sağlık yönetimi ve sağlık ekonomisi ile ilgili alanlar başta olmak üzere, sayısız alanda giderek daha bilinçli ve yaygın biçimde kullanılmaktadır.Epidemiyoloji; sağlık sorunlarının zaman içerisinde gösterdiği değişimin incelenmesi, toplumun sağlık sorunlarına tanı konulması, kişilerin sağlık sorunları ile karşılaşma risklerinin ve olasılıklarının belirlenmesi, sendromların belirlenmesi, sağlık hizmetlerinin dğerlendirilmesi, bireylerin kendi sağlıkları ile ilgili kararlar almasında kullanılmasında kullanılmaktadır

Epidemiyolojik Veri Kaynakları

Epidemiyolojik veri; nüfus istatistiklerinden, sağlıkla ilgili araştırmalardan, hastalık bildirim kayıtlarından, hastane, iş yeri ve okul gibi çeşitli kurumların kayıtlarından elde edilebilir.

Epidemiyolojik Araştırmaların Sınıflandırılması

Gözlemsel, deneysel ve metodolojik olarak sınıflanırılan epidemiyoloji; toplumun sağlık sorunlarının saptanması, gerekli tedavi ve girişimlerin uygulanması, uygulanan girişimlerin etkinliğinin belirlenmesi, etkili tedavilerin uygulanmasına karar verilmesi, sağlık sistemindeki aksaklıkların belirlenmesi, daha etkin hizmet sunumunun sağlanmasında ve böylece toplumun, bölgenin veya ülkenin sağlık durumunun iyileştirilmesinde büyük öneme sahiptir. Epidemiyolojik araştırmalar temel amaç ve yöntemlerine göre; gözlemsel, deneysel ve metodolojik araştırmalar olarak üç grupta sınıflandırılmaktadır.

Gözlemsel Araştırmalar

• Tanımlayıcı (deskriptif) araştırmalar kişi-yer-zaman özelliklerine göre tanımlama
• Analitik araştırmalar
• Vaka- kontrol araştırmaları
• Kohort araştırmaları
• Kesitsel araştırmalar

Deneysel Araştırmalar (Müdahale Araştırmaları)

• Profilaktik önlemlere yönelik deneysel araştırmalar
• Terapötik önlemlere yönelik deneysel araştırmalar

Metodolojik Araştırmalar

• Teşhis ve tarama yöntemlerinin tanı koymada ne kadar geçerli (validite) olduğunu belirleme araştırmaları,
• Gözlemcilerin ölçüm ve gözlemlerinin ne ölçüde güvenilir-tutarlı olduğunu belirlemeye yönelik araştırmalar,
• Matematik simülasyon modelleriyle ilgili araştırmalardır.