Metal Sektörü ve Metal Sektöründe İş Sağlığı Güvenliğine Genel Bakış

Metal Sektörüne Genel Bakış

Metal işlerinin yapıldığı işyerleri gerek yaptığı işin cinsi gerekse iş kapasitesiyle çok çeşitlidir. Metal işi önce malzemeyi kesme, devamında bunları birleştirme (perçin, kaynak, civata vb.) ve montaj aşamalarından oluşmaktadır. Bu aşamaların her birinin iş sağlığı ve güvenliği açısından çeşitli riskleri vardır. Burada kullanılan yöntemler ve iş tezgahları ön plandadır. Metal kesme işleminde metal testereleri, sac kesme makasları, giyotin, daire testere, kaynak makineleri kullanılır. Metalleri şekillendirmede sac bükme makineleri, sac kıvırma makineleri, zımpara taşları ve takım tezgahları gibi metal şekillendirme tezgahları kullanılır. Ayrıca metal yığma metoduyla imalat olan 3D yazıcılar da son yıllarda kullanılmaya başlamıştır. Bir imalat yönteminin kullandığı teknolojinin gelişmişliği İSG açısından çok önemlidir. İleri teknoloji daha az iş kazası anlamındadır ki bu yapılan istatistiklerin sonucudur. Örneğin, konvansiyonel takım tezgahlarında meydana gelen iş kazaları CNC tezgahlara göre çok yüksektir.

Metaller; ısı ve elektriği iyi ileten, kendine özgü parlaklığı olan, otomotiv sektöründen ev eşyalarına geniş bir kullanım alanı olan maddelerdir. Sanayi Devrimi'yle gelişen ürünlerin malzemelerinde ilk sırada yer almaktadır. Öyle ki, ülkelerin gelişmişliği tükettikleri enerji ve kullandıkları metal miktarıyla ölçülebilmektedir.

Türkiye’de metal sanayi, sanayi kolları içinde, ekonomik büyüklük, barındırdığı iş gücü ve stratejik önemi ile Türkiye’nin en önemli sanayi sektörüdür. Bu büyük metal sanayinin içinde demir çelik, otomotiv, metal, beyaz eşya, savunma, otomotiv yedek parça gibi sanayinin olmazsa olmazlarını üreten, hatta insan hayatının artık vazgeçilmezlerini üreten sektörler bulunmaktadır. Kullanımın büyüklüğü yanında iş kazalarının çokluğu da gelmektedir.

Neden en çok kaza metal sektöründe meydana gelmektedir sorusunun cevabı; kullanımının yaygınlığı, hemen hemen her yerleşim biriminde kullanılması, çoğunlukla küçük işletmelerde yapılmasıdır. İşletmelerin çalıştırdığı işçi sayısı ile kaza oranı ters orantılıdır. Yani elliden fazla işçi çalıştıran işyerlerinde diğerlerine oranla daha fazla kaza meydana gelmektedir. Bunun sebepleri çeşitlidir. Örneğin, küçük bir dökümhanede potalar insan gücüyle taşınmakta ve eriyik metal kazalarına sebep olmaktadır. Oysa büyük dökümhanelerde pota makine gücüyle taşınmakta ve döküm esnasında insanlar eriyik metalden uzak bir konumda bulunabilmektedirler.

Metal işleme yöntemleri; cevher ve hurda eritme ve arıtma, dökümcülük, sıcak veya soğuk dövme, presleme, kaynakçılık ve metal kesme, sinterleme, talaşlı imalat (yontarak şekillendirme) ve 3D yazıcı (yığarak şekillendirme) yöntemleridir. Bunlardan her birinin İSG açısından çeşitli sorunları bulunmaktadır. Eritme ve arıtma işlemlerinde yanma tehlikesi ve kimyasal tehlikeler bulunmaktadır. Cevher hazırlamada toz ve kimyasallar, eritmede yanma tehlikesi gibi. Dökümhaneler, metal sektörünün en tehlikeli iş kollarından biridir. Burada toz, kimyasallar ve özellikle eriyik metalden kaynaklanan tehlikeler mevcuttur. Dövme işlerinde kullanılan şahmerdanlardan kaynaklanan gürültü, titreşim ve sıkışma -ezilme tehlikesi mevcuttur. Kaynak ve metal kesme işleri başlı başına tehlike olup, kaynak işleri İSG'nin sembolü haline gelmiştir. Kullanılan iş güvenliği afişlerinde bunu görmek mümkündür. Sinterleme yine toz ve kimyasalların yanında presleme yöntemleri de risk oluşturabilmektedirler.

Talaşlı imalat özellikle konvansiyonel takım tezgahları kullanıldığında iş güvenliği riski taşımaktadırlar. Ancak CNC tezgahlar ve 3D yazıcılar daha az risk taşımaktadırlar. Çünkü ileri teknoloji ürünleridir.

Bu sektördeki iş kazalarının sebeplerinden birisi de kalifiye elaman bulunamaması veya işlerin acemi işçilerce gerçekleştirime çokluğudur. Şurası bir gerçektir ki, tecrübeli işçiler çoğunlukla büyük yerleşim yerlerinde ve büyük işletmelerdedir. Yapılan istatistikler, iş tecrübesi arttıkça kazanın azaldığını göstermektedir. Yine SGK'nın yıllık istatistiklerine bakıldığında, çalışan sayısı arttıkça iş kazası sayısının azaldığı görülmektedir.