Elektrik Aletleri ve Donanımlarında İSG

Akım ölçümü için ampermetreler kullanılır. Ampermetreler, devreye seri olarak yani ölçülmek istenen akım, ampermetre üzerinden geçecek şekilde bağlanır.

Elektrik devrelerinde gerilim ölçümü voltmetre ile gerçekleştirilir. Voltmetreler, gerilimi ölçülmek istenen noktalar arasına ya da elemanlara paralel olarak bağlanmalıdır.

AC gerilimler ve akımlar ölçülürken ölçü aleti AC kademeye ayarlanmalıdır. AC kademede, ölçü aletleri ölçülen sinyalin etkin değerini gösterirken DC kademede, ölçülen sinyalin ortalama değerini gösterir.

Direnç değerlerinin ölçülmesi için ohmmetreler kullanılır. Basitçe bir direncin iki ucuna, ölçü aletinin ilgili iki ucunun temas ettirilmesi ile ölçüm gerçekleştirilir.

Kapasite ve indüktans ölçümü için sırasıyla indüktansmetre ve kapasitemetre kullanılır. Kapasite ve indüktans ölçümü direnç ölçümü gibi yapılır ve ölçülecek elemanlar üzerinde gerilim olmaması gerekir.

Akım, gerilim ve direnç ölçümlerinin hepsini yapabilen ölçü aletleri AVO metre olarak adlandırılır. Bu ölçü aletleri, yapılacak ölçüme göre amper, volt ya da ohm kademesine getirilir ve yukarıdaki açıklamalar dikkate alınarak istenilen ölçüm yapılır.

LCR metreler ise indüktans, kapasitans ve direnç ölçümü yapabilen ölçü aletleridir. Bu ölçü aletleri de yapılacak ölçüme göre indüktans, kapasitans ya da direnç ölçüm kademelerine sahiptir ve ölçüm yapılmadan önce LCR metrenin kademe ayarı yapılmalıdır.

Multimetreler, akım, gerilim, direnç, kapasite, sıcaklık gibi çeşitli büyüklükleri ölçebilen, pil ölçümü yapabilen, elektronik elemanları test edebilen ölçü aletleridir.

Doğrudan güç ölçümü yapabilen wattmetre adı verilen ölçü aletleridir.

Elektrik devrelerinde harcanan enerji, doğrudan ölçen aletleri elektrik sayacı olarak adlandırılırlar.

Ölçü transformatörleri, yüksek gerilimlerin ve akımların güvenli biçimde ölçülebilecekleri bir seviyeye düşürülmesi için kullanılır. Ölçü transformatörlerinin akım transformatörü ve gerilim transformatörü olmak üzere değişik türleri vardır.

Akım transformatörlerinin primer sargıları, kalın kesitli ve birkaç sarımlıyken sekonder sargıları ince kesitli ve çok sarımlıdır. Akım transformatörlerin sekonder uçları hiçbir zaman bağlantısız bırakılmamalıdır; yani akım transformatörleri boşta çalıştırılmamalıdır.

Gerilim transformatörü, orta ve yüksek gerilimli sistemlerde kullanılırlar. Gerilim transformatörleri, primerlerindeki yüksek gerilimi, sekonderlerinde 100 V – 120 V civarına düşürür. Gerilim transformatörleri, primer sargıları ince kesitli iletkenlerle, çok sarımlı olarak sekonder sargıları ise kalın kesitli iletkenle, az sarımlı olarak imal edilirler. Gerilim transformatörlerinde primer uçları enerjiliyken sekonder uçları kesinlikle kısa devre edilmemelidir.

Orta, yüksek ve çok yüksek gerilim sistemlerinin akımlarının kesilmesi ve yeniden enerjilendirilmeleri esnasında oluşacak arkları söndürebilme yeteneğine sahip ve çok hızlı hareket edebilen şalterler kullanılmalıdır. Bu amaçla kullanılan cihazlar, kesici olarak adlandırılır. Kesiciler, sabit ve hareketli kontaklar, ark söndürme hücresi ve işletme mekanizmalarından oluşur.

Ayırıcılar; orta, yüksek ve çok yüksek gerilim sistemlerinde akım yokken yani sistem gerilim altında değilken açma ve kapama yapabilen cihazlardır.

Özel kablolar dışındaki kablolar, genellikle iletken ve yalıtkan kısımlardan oluşur. Kullanılış amacına göre kablolar, sinyal ve kumanda kabloları, telefon kabloları ve enerji kabloları olarak gruplandırılırlar. Enerji iletiminde kullanılan kablolarda iletken malzeme olarak genel olarak bakır veya alüminyum tercih edilir.

Elektrik sistemlerinde en çok kullanılan kablo tipleri N, Y, F ve H tipi kablolardır.

• N kablolar, sabit döşenen iç döşeme kablolarıdır.
• Y kablolar, elektrik enerjisinin iletim ve dağıtımında, havai ve yer altı hatlarda kullanılırlar.
• F kablolar, hareketli elektrik cihazlarında normal ve hafif işletme koşullarında kullanılırlar. Yer altında ve sıva altı kablosu olarak kullanılmazlar.
• H kabloları ise sıva altı ve sıva üstünde kapalı ve kuru yerlerde, hareketli cihaz bağlantılarında kullanılırlar.

Kontrol kalemleri, sadece devrede gerilim olup olmadığının anlaşılması için kullanılırlar. Lambalı ve dijital kontrol kalemleri olmak üzere iki türü vardır.

Tornavidalar, vidaların sökülmesinde ve sıkıştırılmasında kullanılırlar. Uç kısımları kullanılacakları vida türüne göre seçilmelidir.

Pense, parçaları bir arada tutma, bükme, çekme gibi işlemlerin yanı sıra kablo soyma ve kesme işlemlerini gerçekleştirmek için de kullanılırlar.

İletkenleri kesmek için özel yapılmış el aletlerine yankeski denir.

Penselerin sığamayacağı yerlerdeki parçaların tutulması ve şekillendirilmesi için penseye göre daha dar ağızlı kargaburunları kullanılır.

Kabloların yalıtkan kısımlarını ayırmak için kablo soyma pensleri kullanılır. El ayarlamalı ve otomatik olmak üzere iki türdür.

Lehimleme, iki metal malzemenin daha düşük erime sıcaklığına sahip üçüncü bir metal malzemenin eritilmesi ile birleştirilmesidir. Lehim yapılırken lehimlenecek bölge havya ile ısıtılır. Isıtılan bölgeye lehim tutulur ve lehim sıcaklığın etkisi ile eriyerek iletken bölgeyi kaplar. Lehim soğuduğunda işlem tamamlanmış olur. Havyaların tabanca, kalem ve ısısı ayarlanabilen türleri vardır.