Kaynak ve Metal (Sıcak-Soğuk) Kesme İşlemlerinde İSG

Metal teknolojisi; metalik malzemelerin sıcak ya da soğuk şekillendirme işleminin yapıldığı, bu malzemelere ısıl işlem uygulandığı, birleştirmesabitleme yapmak amacıyla çeşitli yerlerden kaynak, perçin veya cıvata kullanıldığı ve çelik konstrüksiyon işlerinin yapıldığı geniş çalışma hacmine sahip bir alandır. Metal işletmeciliği sektörü ağır sanayi koşullarını da içinde barındırmaktadır. Bu nedenle de metal işletmeciliğin en önemli parametrelerinden biri, insan faktörüdür. Teknolojide meydana gelen gelişmeler beraberinde robotik üretim prosesinin artmasına sebep olmuştur. Fakat bu gelişmelere rağmen, üretim prosesinde insan gücüne olan ihtiyaç hālā varlığını sürdürmektedir. Bu nedenle insanın bu sistemin bir parçası olması, beraberinde pek çok riski de getirmektedir. Beşeri unsurlarının rol aldığı işlemlerin tamamında azami dikkat ve kurallara olan itaat, maksimum iş ve işçi sağlığı/güvenliğinin teminine zemin hazırlar. Bu kapsamda, kaynak ve metal (sıcak-soğuk) kesme işlemlerinde iş sağlığı ve güvenliği konu başlığı altında özellikle kaynak işlemleri açısından iş sağlığı ve güvenliği ele alınacaktır.

Kaynak işlemi ısı veya basıncın malzeme üzerinde oluşturduğu etkinin varlığı sayesinde tatbik edilir. Kaynak, uygulanacak malzemenin cinsine bağlı olarak metalik malzeme kaynağı ve plastik malzeme kaynağı olmak üzere iki gruba ayrılır. Metalik malzeme kaynağı; malzemeye ısı, basınç ya da her iki uygulamanın birden kullanıldığı aynı cins ve erime aralığına sahip malzemelerin, aralarına herhangi bir malzeme ilave ederek ya da ilave edilmeden yapılan birleştirme işlemi olarak tanımlanır. Plastik malzeme kaynağı; aynı cins veya farklı cins sertleşmeyen plastik malzemeye (termoplastik) ısı ve basınç uygulanarak aynı cins plastik malzeme ilavesi edilerek ya da ilave edilmeden yapılan birleştirme işlemi olarak tanımlanır. Kaynak işlemi, iş sağlığı ve güvenliği açısından ele alındığında, metal dışı malzemelerin insan sağlığına ve çevreye verebileceği zarar, metalik malzemelerin verebileceği zarardan oldukça düşüktür.

Bir işyeri çalışanlarına, yapmakla yükümlü oldukları işlerle ilgili gerekli mesleki eğitim verilirken aynı zamanda gerekli iş güvenliği bilinci de oluşturulmalıdır. Kaynak yapılan atölyelerde ortama yayılan gaz, toz ve dumanlar vücuda solunum yoluyla girerler ve bu gazlardan bazıları kronik (uzun dönemde) rahatsızlıklara bazıları ise akut (ani-birdenbire) rahatsızlıklara da neden olabilmektedir. Toz, gaz ve dumanlardan korunma için; mümkün olduğunca tehlikelisi daha az olan madde seçilmeli, kanserojen madde içeren malzeme için uyarıcı etiketler kullanılmalı, meydana gelen tehlikeye göre solunum koruyucu kullanılmalı, eğer kanserojen var ise kesinlikle respiratörler kullanılmalı, işlem sırasında ortam için yeterli havalandırma yapılmalı, işlem gerçekleştirilirken mutlaka maske kullanılmalı, kullanılan maske yüze sürekli taze hava taşımalıdır.

Kaynak kullanılan imalathanelerde ikinci önemli risk, ışınlardır. Kaynak sırasında oluşan ark enerjisinin %15’i ışın olarak çalışma ortamına yayılır ve bu ışınların yaklaşık % 10 morötesi, % 30 parlak, % 60 kızılötesi ışınlardır. Kaynak ve kesmede açığa çıkan ışınlardan en fazla gözlerimiz etkilenmektedir. Gözü takiben de cildimiz.

Kaynak makinesi bir elektrik akımı üreticisidir. Bu nedenle de elektrik kazası tehlikesi yüksektir. Bu durum, kaynakçıyı elektrik çarpması nedeni olarak görülür.

Kaynak işlemi sırasında kullanılan motor, matkap, testere gibi yardımcı ekipmanlar çok sese yol açarlar. Kaynak işlemi sırasında ortalama 85 ile 105 dB (desibel) arasında gürültü oluşmaktadır.

Gaz kaynağı yapılırken alınması gereken tedbirler:

1) Kaynak işlemi gerçekleştirilen ortamlar sürekli olarak havalandırılmalıdır. Kapalı ortamlarda gerçekleştirilen işlemlerde ortama yayılan gaz, buhar ve duman bir aspiratör yardımıyla emilmelidir.

2) Kaynak yaparken, yapılacak kaynak türüne göre koruyucu gözlüklü maske, başlık, koruyucu elbise, güvenlik ayakkabısı, deri önlük, koruyucu tozluk ve deri eldiven gibi malzemelerden gerekli olanlar mutlaka kullanılmalıdır.

3) Asetilen gazındaki karışım miktarının sınırlarının genişliği, patlama tehlikesinin büyüklüğünü gösterir.

4) Yangın tehlikesinin azaltılması için çalışma ortamında sadece kaynak yapılacak gaz türüne göre gaz tüpleri bulundurulur. Yapılan kaynak işinin uzun süreli durması halinde boş geçen sürede ve geceleri, cihazla suyu geri tepme emniyet tertibatı arasındaki gaz musluğu kapatılmalıdır.

5) Kışın donan kaynak cihazının çözülmesi için alev ya da ateşle ısıtmak tehlikelidir.

6) Kazan ile üfleç arasına emniyet tertibatı bağlanır. Bu emniyet tertibatının bütün aksanlarının iyi çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir.

Kaynak işlerinde kullanılan kişisel koruyucular:

1) Ateşe dayanıklı bir şekilde üretilmiş eldivenler kullanılmalıdır. Ateşe, radyant ısıya dayanıklı önlük ve tozluklar kullanılmalıdır.

2) Uzun konçlu ayakkabılar sıcak olan çapağın ayakkabıya girmesinin önlenmesi için kullanılmalıdır. Malzeme düşmelerine karşı korunmak için ise burun kısmı çelik olan ayakkabılar kullanılmalıdır.

3) Eğer baş üstü çalışması varsa deri başlık ve omuzluk kullanılmalıdır.

4) Çalışılan ortamda ağır ve keskin malzemelerin başa düşmesini önlemek için baret giyilmelidir.

5) İş elbiseleri koyu renkte, kalın ve yünden dikilmeli, pamuk kullanılmamalı ve çok dar olmamalıdır.

6) İş elbiselerin kolları ile pantolonların paçaları düğmeli veya lastikli olmalı, toz birikmelerine karşı cepsiz dikilmelidir.

Parçaları, istenilen şekil ve ölçülerde çeşitli metotlarla iki veya daha fazla parçaya ayırma işlemine kesme denir. Kesme işlemi, sıcak ve soğuk kesme işlemi olarak iki farklı şekilde yapılabilir.