Lipidler

Yapılarında karbon (C), hidrojen (H) ve oksijen (O) atomları bazı formlarında fosfor (P) ve azot (N) atomları bulunan lipidler, yağ asitleri ve gliserolden oluşmuş, bitkiler ve hayvanlar tarafından sentez edilen organik bileşiklerdir.

Lipidlerin Vücuttaki Görevleri

Enerji verirler. Vitamin ve hormon sentezlerler. Vücudu darbe ve ısıdan korurlar.

Lipidlerin Sınıflandırması:

Basit lipidler, bileşik (kompleks) lipidler ve türev lipidler olarak üç grupta incelenirler.

Yağ Asitleri

Yağların fiziksel, kimyasal ve fizyolojik özellikleri öncelikli olarak içeriğindeki yağ asitlerine bağlıdır. Yağ asitleri temel olarak, karbon atomları arasındaki bağlara göre doymuş ya da doymamış yağ asitleri olarak iki gruba ayrılır. Doymuş yağ asitleri, doymamış yağ asitleri ve esansiyel (temel) yağ asitleri olarak gruplandırılırlar.

Lipid Kaynakları

Yağlar hayvansal ürünlerden (süt ve süt ürünleri, et ve et ürünleri) ve bitkisel ürünlerden (tohumlar, kuru yemişler, ayçiçeği, mısır, zeytin v.b.) alınırlar.

Lipidlerin Sindirimi

Yağlar safra sıvısı ya da lipaz enzimi ile sindirildiler. Safra asiti karaciğerde üretilip, safra kesesinde depolanır. Yağların sindiriminde görev alan diğer sindirim maddesi Pankreastan salgılanan lipaz enzimidir.

İnsan Vücudunda Yağ Üretimi

Glikojen depolarının belirli kapasitesi vardır. Eğer depolar tamamen dolarsa lipogenez yani yağ üretim süreci başlar. Lipogenez hayvan ya da bitkilerde yağ oluşmasıdır. Yağ asidi ve ardından trigliserit sentezi süreçlerini kapsayan lipogenez, hem karaciğer hem de yağ dokusunda gerçekleşir.

Lipidlerin Depolanması Ve Vücutta Taşınması

Vücudumuzda yağlar genel olarak trigliserit, fosfolipit ve kolestrolden oluşurlar ve bu yağların %90’ı gıdalar ile alınırken %10’u karaciğerde sentezlenir. Adipoz doku, adiposit adı verilen, %95'i yağ damlacıklarıyla kaplı hücrelerin oluşturduğu dokudur. Yağlar adipoz dokuda büyük miktarlarda trigliserit olarak depolanırlar. Lipoproteinler, yağları dolaşımda taşıyan moleküllerdir. Lipoproteinler, lipit ve proteinlerden oluşurlar. Şilomikronlar, Çok Düşük Yoğunluklu Lipoproteinler (Very Low Density Lipoprotein -VLDL), Düşük Yoğunluklu Lipoproteinler (Low Density Lipoprotein -LDL) ve Yüksek Yoğunluklu Lipoproteinler (High Density Lipoprotein -HDL) olmak üzere farklı görevleri olan dört çeşidi vardır.

Lipidler Ve Egzersiz

Lipidler ve egzersiz arasındaki ilişkinin üç boyutu vardır. Bunlardan ilki, vücutta gereğinden fazla depolanan yağların, sporcular için ekstra yük olarak performansı olumsuz yönde etkilemesidir. İkincisi egzersiz esnasında kullanılacak enerji için yağların yüksek kapasiteli ham maddesi olmasıdır. Son olarak egzersiz sonrası toparlanma sürecinde, ihtiyaç duyulan enerjinin büyük kısmının yağlardan elde edilmesidir. Egzersiz esnasında yağlardan enerji üretiminde en önemli faktör egzersizin süresidir.

Günlük Yağ Tüketim Önerileri

Vücudumuzda yeterli yağ depo edildiğinden diyetle fazla miktar tüketmeye gerek yoktur. Vücut ağırlığının korunması da dikkate alınarak, harcanması planlanan enerji durumuna göre de gereksinim kadar olmalıdır. Günlük tüketimde yağdan gelen enerji toplam enerjinin %30'unun üzerine çıkmaması gerekir. Yağ alımını azaltmak için çok yağ barındıran mayonez, kaymak, tereyağı, cips vb. yiyeceklerden, kızartmalardan, margarin, tereyağı, kuyrukyağı vb. katı yağlardan uzak durulmalıdır.