Oyun Kavramı, Oyunun Doğuşu ve Tarihsel Gelişimi

Oyun insanlık tarihi boyunca her kültürde ve her coğrafyada kendine yer bulmuştur . Hem çocukların hem de yetişkinlerin eğlenerek vakit geçirmelerini sağlayan önemli bir aktivitedir. Ancak oyun literatürdeki yerini sadece bir eğlence aracı olarak değil, aynı zamanda çocuğun eğlenirken fiziksel, zihinsel ve sosyal gelişimini sağlayan bir araç olarak da almaktadır .

Oyun, insanlar için tarih öncesi köklere sahip olabilen bir etkinlik olarak rasyonel düşüncenin başlamasından önce insan deneyiminin bir parçası olmuştur ve günümüzde de halen etkinliğini sürdürmektedir .Teknolojik ve şehirleşmenin gelişmesine paralel, çocukların oyunları da farklılaşmış ancak öneminden hiçbir şey kaybetmemiştir. Çocuklar buldukları her mekanda okulda, sokakta, parkta, kapalı mekanlarda oyunlarına devam etmektedirler .Teknolojinin gelişmesinin çocukların oyun materyallerini değiştirdiği ve günümüz çocuklarının bilgisayar, tablet gibi teknolojik araçlarla daha fazla zaman geçirdikleri çeşitli araştırmalarla da ortaya konmuştur Çocukların oyunları şekil değiştirse de oyun oynama istekleri ve ihtiyaçları hiçbir zaman bitmemiştir .

Oyun insanın en eski ve en temel aktivitelerinden biridir .İnsanoğlunun öğrenme isteğinin bir sonucu olarak ortaya çıkan oyun kavramı eğlendiren, öğreten ve geliştiren yapıya sahiptir .Aynı zamanda oyun kültür yapıcı ve geliştirici yapısıyla da dikkat çekmektedir .Oyun kavramı bilim insanları tarafından teorik ve disipliner olarak incelenmiştir .Özellikle çocuk gelişimi ve öğrenimi açısından bu kavram oldukça irdelenmiştir (Çakaroğlu ve Ömür, 2020) .

Çocuğun sevgi ve ilgiden sonraki en temel ihtiyacı oyundur .Oyun, çocuğun yaşam provasıdır .Çocuklar deneyimlerini, isteklerini ve duygularını oyun yoluyla ifade ederler .Oyun sırasında çeşitli roller üstlenerek ve rollere girerek hayatı öğrenir, oyun yoluyla yaşam için gerekli bilgi, beceri ve deneyimleri belirler ve öğrenirler .Çocukların bu ihtiyaçlarını karşılayacak temiz, sağlıklı ve güvenli doğal oyun alanları ve oyun malzemeleri sağlamak yetişkinlerin en temel görevlerinden biridir .Bu fırsatlar çocuklara sunulmadığında bilgisayar, tablet gibi elektronik cihazların esiri olacaklar ve çocukluklarını yaşamamış, hayatlarını prova etmeden aceleyle büyümüş bireyler olacaklardır .Tarihsel süreçte oyuna bakış açısı değişmiş olsa da, bazen boş bir çocuk arayışı olarak görülmüştür .Birçok teori, çocukların neden oynadığı sorusuna cevap aradı, ancak bu soruya hala cevap verilmemiştir .18.Yüzyıla kadar sistematik bir oyun teorisi yokken, 18. yüzyıldan kalma klasik oyun teorileri ve19.yüzyıldan kalma dinamik (çağdaş) oyun teorileri ortaya atılmıştır .

Oyunun ve oyuncakların tarihi insan kadar, mağara resimleri kadar eskidir .Hepimizin bildiği gibi bugün oynanan oyunların eskilerde bilindiğinin ve oynandığının tespiti yapılmıştır .İran’da, Mısır’da gerçekleştirilen kazılarda oyuncaklar bulunmuş, eski Akdeniz havzası kalıntılarında oyuncak bebek ve ev eşyalarının bulunduğu görülmüştür (Akandere, 2003) .Tarihin bilinen en eski oyun aracı taştır. Eski Mısır’da bulunan oyun araçları ise tahtadan yapılmış bebekler, topaçlar, ve içi doldurulmuş toplardır .Uçurtma da tarihi 3000 yıl öncesine dayanan en eski oyun araçlarından biridir ve halen günümüzde de çocukların ilgiyle esnasında birbirlerinin oyunları ile ilgili değerlendirmelerde ve yorumlarda bulunabilirler (Johnson etal.,1998) .

İnsanoğlu etrafında olup bitenleri ve gördüklerini taklit ederek yapmış oldukları hareketleri birbirlerine anlatarak farkına varmadan canlıların var olmasıyla başlayan bir tür oyun aksiyonunu yaratmıştır .Besin ihtiyacı için avlanan insanoğlu avlanma yöntemlerini sesler ve hareketlerle anlatarak oyun anlayışının ilk adımlarını ve başlangıcını sağlamıştır .Böylelikle avlanma hareketlerini izleyen çocuklar büyüklerinden gördüklerini taklit ederek kendi aralarında oyunlar tasarlayıp oynamış ve bu durumu zaman zaman geliştirip aktararak günümüzde oynanan oyunlara temel oluşturmuşlardır (Yengin, 2012) .

Eski Yunan kalıntıları ve eserlerinde kart ile oynanan oyunlar, oyun tahtası üzerinde oynanan oyunlar, kemiklerle oynanan oyunlar ve çeşitli top oyunları ile oynanan oyunlara ait kanıtlar ve kabartma şekiller bulunmuştur .Anadolu'da ortaya çıkarılan, eski çağlarda bu bölgede yaşamış medeniyetlere ait mezar anıtlarının çoğunda çocukluk ve çocuk oyunları hakkında bilgiler görülebilmektedir .Maraş'ta Geç Hitit dönemine ait kentlerin anıtsal girişlerinde, duvarların alt kısımlarına yerleştirilen yassı taşlar üzerindeki kabartmalara, mafsallı ve dönen tepelerle oynayan çocukların görüntüleriyle de rastlanmaktadır (Tüfekçi, 2013 ).Topaç olan oyuncak MÖ. 1400'lü yıllarda Mısır'da üretilen ve oynanan oyun olarak karşımıza çıkmakta ve Mısırlı çocuklar topu parmaklarıyla çevirirken Çinlilerin kırbaçla çevirdiği bilinmektedir . Çember oyunu, farklı dönemlerin farklı eserlerinde birçok kez görünmektedir (bkz. Resim 1.3).