Eğitim Sosyolojisinin Konusu, Alanı ve Sınırlılıkları

Eğitimin Sosyolojisinin Kapsamı

Eğitim yaşam boyu sürer. Bireyin gelişimini sağlarken, toplumun istenilen insan modelini ve iş gücünü yetiştirir.

Eğitim sosyolojisinin konusu eğitimin formel ve enformel süreç ve kurumlarını bilimsel yöntemlerle araştırmaktır. Eğitim sosyolojisi eğitim ile toplumsal statüler, roller, gruplar, sınıflar, kurumlar, sistemler ve süreçler arasındaki ilişkiyi inceler.

Eğitimin Sosyolojisinin Boyutları

Eğitim sosyolojisi eğitimi formel -enformel ile makro ve mikro boyutlarda ele alır. Formel eğitim, eğitimin okullaşma süreç ve dinamiklerini -yönetim, finansman, öğretmen yetiştirme, ders materyal, öğretme ortam ve süreçleri gibi-içerir. Formel eğitim, kurumsal ve profesyonel boyutta okullaşma süreçleri bağlamında anaokulundan üniversiteye ve diğer kurumlarda yürütülen eğitim faaliyetleridir. Eğitim politikaları eğitimin makro, okul süreci ise mikro boyutunu oluşturur.

Enformel eğitim ise, evde ve gündelik yaşamda öğrenilenleri içerir. Hayata uyum sağlamamızı ve sosyalleşmemizi sağlayan enformel eğitim yaşam boyu eğitimin en temel biçimidir.

Makro boyutta eğitim, yapısal işlevselciler için toplumsal yapının kurumlarından biri olarak görülür ve bir sistem olarak ele alınır. Eğitim toplumsal sistemin bir alt sistemi olarak incelenir. Eğitimin en temel işlevi de kuşaklar arası bilgi aktarımı yoluyla sosyalleşmek ve toplumsal değer ve normlara uyum sağlamaktır.

Eğitimin İşlevleri

Eğitimin en temel ve açık işlevleri bireylerin her gün değişen ve gelişen toplumsal yapıya uymasını -sosyalleşme -ve belirli sosyal rolleri yerine getirmesi için gereken bilgi ve donanımı -mesleğe hazırlık -sağlamaktır.

Eğitimin gizil işlevleri arasında ise, eş seçme, sosyal çevre edinme, koruma, çocuk bakma ve işsizliği geciktirme sayılabilir.

Kapitalist toplumsal değişim sürecinin toplumsal yapısal eşitsizlikler ürettiğini belirten çatışmacılar, eğitimin niteliğinin bireyi belirlediğine dikkat çekerler. Eğitim bireyi güçlendirebilir ya da güçsüz kılabilir. Bu nedenle eğitim kurumun niteliği ve demokratik, bilimsel ve eleştirel olması gerektiğini belirtirler.

Demokratik eğitim; eleştirel düşünce, eşitlik, hak ve özgürlük anlayışı kazandırır, toplumun demokratikleşmesine katkı yapar.

Eğitimin ekonomik boyutta ülkenin gelirinin artması, sağlıklı bir toplum yaratılması, yoksulluk ve işsizliğin azaltılması, sosyal refahın artması ve suç oranlarının düşmesi gibi etkileri vardır.

Çağdaş toplumlarda ise, eğitimin üç temel işlevi öne çıkmaktadır.

1. Bireylere gerekli bilişsel beceri ve normlar kazandırma

2. Fırsat eşitliğini sağlama

3. Değişen ekonomik koşullar karşısında toplumsal sürekliliğin sağlanması için yeni durumlara uyum sağlayacak bireyler yaratmaktır.

Eğitim Sosyolojisine Katkı Sağlayan Düşünürler

Modern toplumda eğitimin konusu ve alanının belirlenmesinde J. Dewey’in, E. Durkheim’in ve M. Weber’in katkıları oldukça önemlidir.

Eğitim sosyolojisinin dönüşümünde ve demokratikleşme sürecinde ise, eleştirel eğitim pedogojisinin ve düşünürlerinin rolü büyüktür. Bu alanda özellikle Freire ve Apple öne çıkan pedogoglardır.