Doğal Afetler

Can ve mal kayıplarına sebep olan ve insan yaşamına olumsuz etki eden ve yaşadığı çevrenin dengesini bozan doğa olayları doğal afetler olarak ifade edilmektedir. Doğal afetler; genellikle jeolojik, klimatolojik, meteorolojik, hidrografik, biyolojik kaynaklıdır. Ender olarak dünya dışından kaynaklanan afetler de görülmektedir. Bunlar genelde meteor düşmeleridir. Doğada meydana gelen afetler bazen tek bir afet olarak karşımıza çıkarken bazı afetler ise başka afetlerin tetiklemesi sonucunda oluşabilmektedirler. Volkanik patlamalar depreme sebebiyet verebilirken depremler heyelanları aktif hale getirebilmektedirler. İlk afetlerin tetiklediği afetlere ikincil afetler denir.

Doğal afet türlerinin oluşmasında insan faktörü ve insanoğlunun çevre ve doğa üzerindeki olumsuz etkileri hiç de azımsanmayacak kadardır. İnsanoğlunun doğanın dengesini bozması, doğal afetlerdeki zararların daha fazla artmasına sebebiyet vermektedir. Dünyada doğal afetlerin, farklı bölgelerde farklı şekilde etkili oldukları görülür. Bazı bölgelerde depremlerin veya volkanik patlamaların etkisi fazla iken bazı bölgelerde fırtına, kasırga, hortum gibi afetlerin yıkıcı etkilerine rastlanır. Afetler üzerinde genellikle iklim, meteorolojik faktörlerinin etkisi bulunurken; yer şekillerinin, bitki örtüsünün, toprak yapısının, biyolojik faktörlerin de etkileri bulunmaktadır.

Ülkemiz doğal afet çeşitliliği hususunda oldukça zengin bir ülkedir. Doğal afet tanımı literatürde; deprem, sel, heyelan, çığ, kuraklık, fırtına, dolu, hortum, kuraklık, göktaşı düşmesi vb. gibi oluşumu engellenemeyen jeolojik, meteorolojik, hidrolojik, klimatolojik, biyolojik ve kaynağı dünya dışında olan tehlikelerden kaynaklanan doğa olaylarının sonuçlarına verilen genel ad şeklinde yapılmaktadır. Bu ünitede doğal afetler 5 başlıkta incelenmiştir.

Jeolojik afetler: Kaynağını yer yüzeyi ya da yer kabuğundaki faaliyetlerden alan doğa kaynaklı olayların yol açtığı afetler olup bunlar deprem, heyelan, kaya düşmesi, volkanik patlama, çamur ve moloz akıntısı, tsunami ve obruk’ tur. Depremler, ani gelişen afetlerdendir. Depremlerin büyüklüğü, tekrarlanma süresi ve olası etkileri de konuma bağlı olarak değişmektedir. Heyelan, kaya düşmesi, volkanik patlama, tsunami, çamur ve moloz akıntısı ile obruk kütle hareketleri sonucunda oluşur.

Klimatolojik afetler: Sıcak dalgası, soğuk dalgası, kuraklık, dolu, hortum, yıldırım, kasırga, tayfun, sel, siklonlar, tornado, tipi, çığ, aşırı yağışlar, asit yağmurları, sis, buzlanma, orman yangınları gibi iklim koşullarıyla oluşan afetler olarak tanımlanır. Seller, oluşum hızlarına göre; yavaş gelişen seller, hızlı gelişen seller ve ani seller olarak sınıflandırılır. Oluşum yeri bakımından da seller; kıyı seli, şehir seli, kuru dere seli, baraj/gölet seli ve akarsu (dere ve nehir) seli olarak adlandırılır.

Meteorolojik afetler: Kaynağını sıcaklık, yağış ve basınç gibi atmosferik olaylardan alan sel, çığ, yıldırım, tayfun, tipi, hortum, kuraklık gibi doğal olaylardan kaynaklanan afetlerdir.

Biyolojik efetler: İnsanlar, hayvanlar ve bitkiler üzerinde her türlü hastalık yapıcı, zehirleyici veya ölümcül özellikleri bulunan canlı organizmaların oluşturduğu tehditlerdir.

Meteor düşmesi ve göktaşı yağmurları dünya dışı kaynaklı afet türlerindendir.