Ticari Banka Kredileri

Türk Bankacılık Sistemi’nde bankalar, mevduat toplayan(ticari bankalar) ve mevduat toplamayan(yatırım ve kalkınma bankaları) olmak üzere temelde iki gruba ayrılmaktadır.

Asıl amaçları kar elde etmek olan ticari bankalar, topladıkları fonları, belirli kurallar ve belirli kredi sınırları içerisinde, gerek ulusal gerekse uluslararası düzeyde fon ihtiyacı olanlara kredi olarak verirler. Ayrıca kendi kredibilitelerini kullanarak müşterilerinin adına taahhüt ve garantilerde bulunurlar. Dağıttıkları kredileri vadesinde geri alıp, yeniden ihtiyaç sahiplerine yönlendirerek kredi döngülerini sürdürürler.

Kalkınma ve yatırım bankaları ise, özel işlevleri olan bankalardır. Kalkınma bankaları, gelişmekte olan ülkelerin yetersiz olan sermayelerini desteklemek ve geliştirmek, onlara hem teknik anlamda yardım etmek hem de kıt kaynakların kalkınma amacı doğrultusunda aktarılmasını sağlamak gibi önemli işlevleri yerine getirirler. Sundukları bu hizmet ile ekonomik gelişmeye olumlu katkı sağlarlar. Yatırım bankaları da, gelişmiş sermaye piyasasına sahip olan ülkelerde, özel sektör ve devlet sektörüne ait menkul kıymetlerin ihracını sağlayarak(yüklenim) orta ve uzun vadeli fon yaratan ve çeşitli konularda kullanıcılara danışmanlık hizmeti sunan bankalardır.

Ülkeler gibi işletmeler de, büyümelerini, rekabet edebilirliklerini ve sürdürülebilirliklerini, yaptıkları ihracata borçludurlar. Katma değeri yüksek ürünler üretebilecek sabit sermaye yatırımlarının gerçekleştirilmesi ve bu yatırımların ihracata yönlendirilmesi, ülkenin gelişmişlik düzeyine katkıda bulunacak ve ödemeler bilançosu denilen ülke karnesine olumlu katkılar sağlayacaktır.

Ulusal ve uluslararası işletmeler birbirleri ile çeşitli konularda rekabet halindedirler. Bu rekabet ortamında ticari faaliyetlerin hızla artması, üreticilerin mevcut sermayelerini kullanarak yatırım ve işletme giderlerini karşılamalarını zorlaştırmaktadır. Finansman ihtiyacı olan işletmelerin önemli yabancı kaynaklarından birisi olan kredi, ticari bankalar tarafından sağlanır.

Bu ünitenin konusunu oluşturan ticari banka kredileri özellikle 1980’li yıllardan sonra gelişmeye başlamıştır. Bu gelişmede o yıllarda bankaların önemli bir kısmının otomasyona geçmesinin payı büyüktür.

Ticari bankalar, kâr amacıyla kurulmuş olup mevduat toplamak, kredi vermek, yurt içi ve yurt dışından fon sağlamak gibi hizmetler sunmaktadır. En önemli fon kaynakları topladıkları mevduatlardır. Fon kaynakları arasında mevduatın yanı sıra sermaye, ihtiyatlar, devlet borçlanma aracı ve repolar, mevduat sertifikaları, varlığa dayalı menkul kıymet ve tahvil ihracı gibi kaynaklar bulunmaktadır. Sağladıkları kaynakları kredi olarak fon ihtiyacı olanlara aktaran ticari bankalar, kredi kullandırmanın yanı sıra menkul kıymet ve iştiraklere de yatırım yaparlar. Türk Bankacılık Sistemi’nde faaliyet gösteren banka sayısı Aralık 2022 tarihi itibarıyla 51 adettir. Bunlardan 35 tanesi mevduat bankalarıdır.

Ticari bankaların fon sağlama, fon kullanma, kaydi para yaratma ve hizmet fonksiyonları bulunmaktadır.

Bankaların bilanço yapısı ve aktif pasif kalemleri diğer işletmelerinkinden farklıdır. En önemli aktif kalemi krediler ve en önemli pasif kalemi mevduattır.

Kredi kuruluşları kredi açma kararını verirken bazı ilkeleri esas almaktadır. Bu ilkeler 5C kuralı olarak bilinmekte ve karakter(character), kapasite(capacity), kapital(capital), koşullar(conditions) ve güvence(colleteral) kelimelerinin İngilizce baş harflerinden oluşmaktadır. Ayrıca bunların yanı sıra; güvenlik ilkesi, seyyaliyet ilkesi ve verimlilik ilkesi gibi ilkeler bulunmaktadır.

Ticari kredi talebinde bulunan işletmelerin ve krediyi kullandıracak bankanın hazırlaması gereken bazı belgeler bulunmaktadır. Kredi müşterisinin hazırlayacağı belgeler arasında, sicil tasdiknamesi, şirket ana sözleşmesi, imza sirküleri, bilanço veya işletme hesap özeti, kar -zarar cetveli, hesap durumu ve kredi talep mektubu yer almaktadır. Diğer taraftan bankanın hazırlayacağı belgeler ise, şubenin kredi teklif yazısı, işletmenin istihbarat raporu, ekspertiz raporu, TCMB risk bildiri cetveli ve kredi sözleşmesidir.

Ticari banka kredileri, nakdi krediler, gayri nakdi krediler ve dış krediler olmak üzere üç grupta toplanmaktadır.

Nakdi Krediler

Nakdi krediler, müşteriye TL ya da döviz olarak kullandırılan kredilerdir. İmza karşılığı ve maddi karşılıklı nakit krediler olmak üzere kendi içinde ikiye ayrılmaktadır. Bu iki grubun altında yer alan kredi türleri ise şu şekildedir:

İmza karşılığı nakit krediler

• Borçlu cari hesap
• Açık kredi
• Kefalet karşılığı kredi
• İskonto- iştira kredisi
• Tüketici kredisi
• Orta vadeli krediler

Maddi karşılıklı nakit krediler

• Vesikalı iştira
• Emtia karşılığı kredi
• İpotek karşılığı kredi
• İşletme rehni karşılığı kredi
• Borsaya kote edilmiş pay senedi ve tahvil karşılığı kredi

Gayri Nakdi Krediler

Gayri nakdi krediler, müşterilere nakit kredi yerine verilen garantiye denilmektedir. En önemli gayri nakdi krediler teminat mektuplarıdır.

Dış Krediler

Dış krediler nakdi dış krediler ve gayri nakdi dış krediler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bunlar da kendi içinde çeşitli kredileri barındırmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibidir:

Nakdi dış krediler

• İhracat kredileri
• Döviz kredileri
• İhracatın finansmanında nakdi döviz kredileri
• Nakdi ithalat akreditif kredileri

Gayri nakdi dış krediler

• Gayri nakdi ithalat akreditif kredisi
• Kabul -aval kredileri

Prefinansman kredisi