Dış Ticaretin Finansman Kaynakları

Dış ticarette iki farklı ülkede faaliyet gösteren iki işletme arasında bir alım satım söz konusudur. Hem alım yapan işletme açısından hem de satım yapmak için üretim yapan işletme açısından finansmana gereksinim vardır. Bu nedenle, dış ticaretin finansmanı için kullanabilecek birçok yöntem geliştirilmiş ve dış ticaretin finansmanına destek sağlayan birçok kuruluş mevcuttur. Bu bölüm kapsamında, dış ticarette kullanılan finansman yöntemlerine, kredilere ve finansal kuruluşlara yer verilmiştir.

İhracatın finansmanı, ihracatı yapılacak olan malın temini veya üretimi ile malın satış bedelinin tahsilatı arasındaki faaliyetlerin finansmanıdır.İhracatın finansmanı;

• Finansmanın vadesine göre kısa, orta ve uzun vadeli,
• Finansmanın kullanım yeri ve amacına göre sevk öncesi ve sevk sonrası finansman,
• Riskin alındığı tarafa göre satıcı ve alıcı kredileri gibi çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadır.

Satıcı firma kredileri: Satıcı firma (ihracatçı), malları sevk ettikten sonra ilgili belgeleri bankasına ibraz ederek sevkiyat sonrası kredi ile finansman ihtiyacını giderir. Banka, malın bedelini vadesi geldiğinde alıcı firmadan (ithalatçı) tahsil eder. Eğer vade geldiğinde alıcı firma bankaya ödeme yapmazsa, banka ihracat bedeli için satıcı firmaya başvurur. İhracatçı, ihracat işlemini sigorta yaptırmış ise ihracat bedelinin ödenmeme riski sigorta kurumuna devreder. Aksi hâlde riski ihracatçı firma üstlenmek durumundadır.

Alıcı firma kredileri: Satıcı firma kredileri daha çok kısa ve orta vadeli krediler için kullanılmakta iken uzun vadede alıcı firma kredileri önem kazanmaktadır. Çünkü uzun vadede, satıcı, likidite problemi yaşamamak adına alıcının ithalat bedelini peşin ödemesini talep etmektedir. İthalatçı firma, ihracatçının ülkesindeki bir finansman kuruluşundan kendi ülkesindeki bir bankanın garantisi altında gerekli olan finansmanı temin eder.

Merkez bankaları, ihracatçı ya da ithalatçı işletmelere direkt olarak kredi sağlamaktan çok ticari bankalar ve finansman kuruluşlarınca sağlanacak finansman kaynaklarının akışını yönlendirme ve kredi sistemini denetlemektir.

Ticari bankaların dış ticaret işlemlerinde müşterilerine sunmuş oldukları krediler, borçlu cari hesap şeklinde açılan krediler, iskonto ve iştira kredisi, senet karşılığı avans ödeme, finansman bonosu, döviz kredileri ve prefinansman kredileridir.

Eximbank: Dış ticaretin finansmanı ise hem karmaşık hem uzmanlaşmış bir banka sistemine gereksinim duyar. Bu ihtiyacın giderilmesi için gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde Eximbanklar kurulmuştur.

Türk Eximbank’ın sunmuş olduğu kısa vadeli ihracat kredileri; reeskont kredisi, KOBİ ihracata hazırlık kredisi, ihracata hazırlık kredisi, sevk sonrası reeskont kredisi, dış ticaret şirketleri ihracat kredisi ve sevk öncesi ihracat kredisidir. Orta ve uzun vadeli ihracat kredileri ise; ihracata yönelik yatırım kredisi, ihracata yönelik işletme sermayesi kredisi, marka kredisi, Avrupa Yatırım Bankası (AYB) kredisi, gemi inşa ve ihracatı finansman programı, yurt dışı mağazalar yatırım kredisi, özellikli ihracat kredisidir.

İhracat, ihracat sayılan satış/teslimler ve döviz kazandırıcı işlemlerle ilgili mal ve hizmet alımlarının finansmanında kullanılmak üzere, işletmeler tarafından yurt dışındaki finans kuruluşlarından sağlanan ve Türkiye’deki bankalar aracılığıyla kullanılabilen krediler prefinansman kredileridir.

Karşı ticaret: Alıcının ithalat bedelini ödemek için yeterli miktarda dövizinin olmadığı, fakat satmak istediği malı olan kurum ve kuruluşların başvurduğu bir yöntemdir. Takas, kliring, karşı alım, dengeleme, geri satın alım ve karşı satın alım karşı ticaretin türleri arasındadır.

Teminat mektubu, borçlunun alacaklıya karşı üstlendiği sorumluluğu yerine getirmemesi halinde, belirli bir parayı alacaklının ilk talebinde alacaklıya ödemeyi kabul ve taahhüt ettiğine dair banka tarafından verilen mektuptur. Dış ticarette kullanılan teminat mektupları harici garanti ve yurt dışındaki muhabir bankaya gönderilen kontrgarantidir. Harici garanti , Türkiye’deki bankalar tarafından yabancı ülkelerdeki muhataplara verilen teminat mektuplarıdır. Kontrgaranti , bankaların vermiş oldukları teminat mektubu veya kullandırdıkları krediler karşılığında bir başka bankadan istedikleri karşı garantidir.

İthalatın finansmanı, işletmelerin dahildeki yatırımları için ihtiyaç duydukları yatırım mallarının ithalatında kullanılan ve genel olarak ticari bankalar ve kalkınma bankaları tarafından sağlanan dış kredileri kapsamaktadır. Dış kredilerin yanı sıra karşılıklı ve devredilebilir akreditifler, akreditif kredileri, vesaik mukabili ithalat kredileri, aval ve kabul kredileri, alıcı krediler, factoring, forfaiting, leasing vb. gibi finansman yöntemleri de ithalatın finansmanında kullanılmaktadır.