Kısa Ve Orta Vadeli Eximbank Kredileri
Öz kaynak temin etmenin zor olduğu gelişmekte olan ülkelerde, yabancı kaynak anlamında en çok yararlanılan kaynak banka kredileridir. Banka kredileri ise ticari banka kredileri ve kamu kurumu olarak Eximbank kredileri olmak üzere temelde iki kategoride incelenmektedir. Söz konusu banka kredileri kısa vadeli (bir yıldan az) ve orta-uzun vadeli (bir yıldan uzun) şeklinde verilmektedir. Bölümümüzün konusunu oluşturan kısa vadeli Eximbank kredileri, genellikle işletme sermayesi adı verilen temelde nakit ve stok ihtiyaçları için kullanılmaktadır.
Ülkemiz gibi gelişmekte olan ülkelerde ihracat yapan işletmelerin en önemli problemlerinden birisinin çalışma (işletme) sermayesi (temelde stok ve nakit) yetersizliği olduğu yapılan birçok araştırmada tespit edilmiştir. Bu nedenle söz konusu ülkelerde, bu ihtiyaçların giderilmesi amacıyla sevk öncesi kredi programları büyük önem kazanır. Gelişmiş ülkelerde ise ihracat için gerekli finansman genellikle ticari bankacılık sistemi tarafından sağlanmakta olup, ihracat finansman kuruluşları ihracat sektörüne ve bankalara, sigorta ve garanti programlarıyla destek vererek sadece risksiz bir ortam sağlama işlevini yerine getirmektedir.
1980’li yılardan itibaren dışa açık büyüme modeliyle birlikte gelen ihracattaki artışın kalıcılığının sağlanması amacıyla genelde dış ticaretin ve özelde ihracatın finansmanın belirli bir sisteme bağlanması gerekliliği gündeme gelmiştir. Bu çerçevede, Bakanlar Kurulu, 31 Mart 1987 yılında çıkarılan kanuna dayanarak, 21 Ağustos 1987 tarihinde Devlet Yatırım Bankasının Türkiye İhracat Kredi Bankası olarak yeniden düzenlenilmesine karar vermiştir. 1987 yılında kurulan Türk Eximbank ilk defa ihracat destek faaliyetlerine 1988'de başlamıştır.
Ticari bankalara benzemekle birlikte, Eximbank’ın ticari bankalardan en temel farkı tamamen ihracatın finansmanı amacıyla kurulmuş olması, bu konuda uzmanlaşmış olması ve dış ticaretin finansmanı konusunun başlı başına karmaşık ve uzmanlık gerektiren bir iş olmasıdır. Ticari bankalar da ihracatı finanse etmektedirler. Ancak ticari bankaların esas görevinin iç ticareti finanse etmek olduğu ifade edilmektedir.
Eximbank’ın kullandırdığı en önemli kredi türlerinden birisi de reeskont kredisidir. Mal ve döviz kazandırıcı hizmet ihracatında bulunan firmalar için uygun maliyetli finansman sağlanması amacıyla, T.C. Merkez Bankası ile işbirliği içerisinde, Eximbank’a tanınan 17 milyar ABD doları limit çerçevesinde kullandırılan TL/Döviz Kredisi programıdır.
Kredi kullanacak firmalarda kredibilite anlamında TCMB tarafından belli bazı özellikler istenmektedir.
Eximbank reeskont kredileri TL ve yabancı para cinsinden kullandırılabilmektedir. Türk lirası ve yabancı para birimi cinsinden reeskont kredileri için ihracat taahhüdüne istinaden kredi vadelerine göre alınan nakit blokaj firmanın krediyi geri ödemesine bakılmaksızın ihracat taahhüdünü süresi içinde gerçekleştirdiği zaman firmaya ödenmektedir. Nakit blokaj yerine ek teminat olarak avalli bono/teminat mektubu getiren firmaların ihracat taahhüdünü süresi içinde gerçekleştirmesi halinde avalli bono/teminat mektubu bankaya iade edilmektedir.
Eximbank’ın diğer bir destek türü de KOBİ niteliğindeki ihracatçıların ve ihracata yönelik mal üreten (sadece nihai üretici) imalatçı firmalara yönelik kullandırılan ve firmaların uluslararası piyasalardaki rekabet güçlerini artırması amacıyla kullandırılan kredisidir. Bu kredi türü sadece KOBİ niteliğindeki firmalara kullandırılması açısından önemlidir.
İhracata Hazırlık Kredi programı ise, Dış Ticaret Sermaye Şirketleri (DTSŞ), Sektörel Dış Ticaret Şirketleri (SDTŞ) hariç, ihracatçılara ve ihracata yönelik mal üreten (sadece nihai üreticiler) imalatçılara uluslararası piyasalardaki rekabet güçlerini artırmak amacıyla, ihracata hazırlık aşamasında finansman desteği sağlanmaktadır.
Sevk Sonrası Reeskont Kredisi ise, diğer bir kredi türüdür. İskonto kelimesinden türemiş olan reeskont ifadesi, henüz, vadesi gelmemiş bir alacağın iskonto edilmesini (paraya çevrilmesini) ifade etmek üzere kullanılmaktadır. Sevk sonrası reeskont kredisi ise 360 güne kadar vadeli ihracat alacaklarının, temlik alınmak suretiyle iskonto edilmesi işlemidir.
Kredibilitesi, TCMB ve Eximbank tarafından uygun bulunan ve Eximbank’tan kullandığı kredilere ilişkin geri ödeme sorunu olmayan firmalar bu programdan yararlandırılır.
Dış Ticaret Şirketleri İhracat Kredisi ise, Dış Ticaret Sermaye Şirketleri (DTSŞ) ile Sektörel Dış Ticaret Şirketleri (SDTŞ)'nin ihracat faaliyetleri ile ilgili finansman ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla kullandırılmaktadır. Program kapsamında firma bazında, Yönetim Kurulu veya Yönetim Kurulu’nun kararı çerçevesinde ihdas edilen (ayrılan) ilgili kredi komiteleri tarafından ABD Doları bazında limit tahsis edilmektedir. Komiteler tarafından belirlenen limitler gerektiğinde yıl içinde revize edilebilmektedir. İşlem alt limiti bulunmamaktadır. Kredi en fazla 720 gün vadeli kullandırılmaktadır.
Sevk Öncesi İhracat Kredisi kapsamında ise, belli ihracat taahhütleri karşılığında kredi desteği sağlamaktadır. Genellikle hizmet (turizm, taşımacılık, sağlık, müteahhitlik, bakım -onarım ve benzeri) faaliyetleri ile ilgili ihracat işlemlerinin finanse edilmesi amacıyla aracı bankalara kredi tahsis etmektedir. Bu hizmet faaliyetleri ile ilgili olarak kredi de genellikle bu tür faaliyetleri gerçekleştiren hizmet firmalarına yönelik olmaktadır.