Dijital Ses ve Görüntü Düzenlemede Temel Kavramlar

Görsel Anlatı Yapısı İçinde Kurgu

En genel tanımıyla görsel-işitsel düzenleme anlamına gelen kurgu, önceden kaydedilmiş görsel-işitsel malzemenin bir anlatı yapısına bağlı olarak seçilmesini, düzenlenmesini, işlenmesini ve birleştirilmesini ifade eden post prodüksiyon (çekim sonrası) sürecidir.

Kurgu, video üretiminin temel aşamalarından biridir, profesyonel bir video editörü olmasanız bile iyi bir bilgisayar ve video düzenleme yazılımının varlığı sayesinde çok iyi kalitede videolar çekebilir ve düzenleyebilirsiniz. Kurguda öncelikle projenin anlamını bulması beklenir. Bunun yanı sıra yönetmen ve yapımcının niyeti ve beklentileri karşılanır ve son olarak da kitlelerin anlayış, ilgi ve beklentilerine hitap edebilmek hedeflenir. Hatta iyi bir kurgu görsel anlatıyı yönetmen ve görsel yönetmenin tasarladığından çok daha öteye götürebilir.

Günümüzde ise kurgunun video üzerindeki rolü ve etkisi daha da artmıştır. Güncel ses ve görüntü düzenleme teknolojileri kurguyu bir filmin temel anlatı unsuruna dönüştürmüştür. Öyle ki artık çekime gerek kalmadan sadece dijital ses ve görüntü teknolojileri kullanılarak pek çok görsel anlatı oluşturulabilmektedir. Öte yandan internet çağında insanlar hızlı, değişken ve anlık olan her şeye alışkın. Eğer filminizin ilk birkaç saniyesinde insanların ilgisini çekemiyorsanız, sanal ortamda yaşama şansı bulmanız mümkün görünmüyor. Biçim zaman zaman özün önüne geçebiliyor. Çağın yeni izleyicisi, görsel anlatılarda kurgunun yeniden yorumlanmasını ve öne çıkmasını da sağlıyor.

Kurguda Temel İlkeler ve Teknikler

Görsel anlatımların konuşmadaki sözdizimi gibi birbirini anlamlı bir şekilde takip etmesi gerekmektedir. Sözel dilde nasıl ki heceler kelimelere, kelimeler cümlelere, cümleler paragraflara ve bütünlüklü bir kompozisyona dönüşüyorsa görsel anlatıda da bütünlüklü anlam kamera hareketleri ve kurguyla ortaya çıkmaktadır. Kameranın tek kayıtta çektiği planlar, aynı durumu anlatan çekimlerden oluşan sekanslara, sekanslar da aynı mekânda çekilen sahnelere dönüşmektedir. Kurgunun da bu çekim senaryosunu destekleyecek ve oradaki anlatımı bütünleştirecek nitelikte olması gerekmektedir.

Kurguda, ekranda gösterilenler ile izleyicinin anlamak istedikleri arasında görsel bir tutarlılık oluşturmak için kesintisizlik ilkesi özenle uygulanmalıdır. Kurguda kesintisizliği sağlamanın yollarından biri hareket bağlantısıdır. Hareketlerin, beklendiği gibi belli bir zamansallık ve tutarlılıkla birbirini izlemesi gerekmektedir. Örneğin bir müşteri önce alışveriş yapar sonra kasaya gelir ve kasiyere uzatılan paralar görünür. Böyle bir sıralamayla hareketler arasındaki anlamsal bütünlük sağlanır. Kesintisizliği sağlayan ikinci unsur içerik bağlantılarıdır. Aynı sahnenin çekimlerinde hareket ve zamansal sıralama takip edilmemiş olabilir. Bu nedenle kurguda aynı sahneye ait planlar birbirine bağlanırken içeriği tam olarak yansıtacak bir tutarlılığın sağlanması gerekecektir. Kesintisizliği sağlama yollarından biri de konum ve yön devamlılığıdır. Planlar birbirine bağlanırken karakterlerin, evlerin, eşyaların birbirlerine göre konumları ve hareket yönlerinin izleyici algısına uyumlanacak şekilde yapılması gerekmektedir.

Kurguda uygulanması gereken ilkelerden biri de zamansal anlatıdır. Filmde geçen zamanla gerçek zaman algısı farklıdır. Görsel anlatılarda zamanla istenildiği gibi oynanabilir. Bir yaşlandırma efektiyle onlarca yılın geçtiği izlenimi oluşturulabilir ya da beklenenin aksine zamanda geriye gidişler, sıçramalar yapılabilir. Genelde izleyici bu durumu doğal bir gelişmeymiş gibi algılar. Bunun için kurguda zamansallık noktasında tutarlılığın sağlanması gerekmektedir.

Kurguyu yönlendiren temel ilkelerden biri de biçimsel uyumluluktur. Binlerce planın bütünlüklü, anlamlı ve tutarlı olabilmesi için biçimsel uyumluluğun sağlanması gerekmektedir. Biçimsel uyumluluk kurguda genel anlamda ışık, renk ve geçiş uyumluluğu olarak kendini göstermektedir. Belirli anlatımlara dönük ışık, renk ve geçiş farklılıklarının ve uyumsuzluklarının dışında tüm planların teknik düzeylerinin standardize edilip uyumlu hâle getirilmesi gerekmektedir. Planlar ya da sahneler arası uyumsuzluklar kurgudaki sürekliliği bozmakta ve yanlış mesajlar iletebilmektedir. Örneğin bir plandaki ışık seviyesinin önceki plana göre daha düşük olması havanın karardığı, zamanın ilerlediği şeklinde algılanabilmektedir. Aynı şekilde renklerde ve tonlardaki farklılıklar anlamsal kopukluklara yol açabilmektedir.

Ses ve görüntü düzenlemelerinde göz önünde bulundurulması gereken konulardan biri de ritimdir. Her anlatının kendine özgü bir devinimi vardır. Bu devinim gerçek yaşamdaki zamana, hareketliliğe, değişime ve etkileşime karşılık gelir. Ritim filmdeki anlam ve duygu yoğunluğunun izleyiciyle paylaşımını sağlayan hız ve tempodur. Ritmik bir film daha büyük heyecan ve coşkularla izlenirken romantizm havası oluşturulmak isteniyorsa filmin temposu düşürülür. Kurguda ritim bir planın ekranda kalma süresi, geçişlerde kullanılan teknikler ve efekt kullanımlarıyla belirlenmektedir.