Statü-Rol Davranışı ve Sosyal Kurumlar

Davranış Bilimleri kitabında yer alan Statü, Rol Davranışı ve Sosyal Kurumlar başlıklı ünitenin okutulma amacı; toplumu oluşturan bireylerin toplum içinde bulundukları konum olan statü kavramını tanımaları, bireyin toplum içinde hangi rollere sahip olduğunun bilinmesi ve toplumlarda sosyal yapıyı oluşturan sosyal kurumların işlevlerinin öğrenilmesidir.Bu amaçları detaylandıracak olursak;

Statü kavramı ve statü çeşitleri konusunda bilgi vermek,

Statü faktörlerinin ve statü sembollerinin tanınmasını sağlamak,

Rol çeşitleri, rol çatışması ve rol belirsizliği arasındaki farklılıkları açıklamak,

Sosyal kurumların neler olduğu hakkında bilgi vermek.

Kavramlar

Statü, bireyin toplumsal yapıda edindiği pozisyonla ilgilidir. Rol ise, statünün dinamik yönünü temsil eder. Doğuştan kazanılan verilmiş statüler olabileceği gibi bireyin yaşam içerisinde kendi çaba, beceri ve yetenekleri ile elde ettiği edinilmiş statüler de bulunmaktadır. Kişi aynı anda birden çok statüye sahip olabilir. Bireyin sahip olduğu statüler arasında en etkin olanına “anahtar statü” denir. Anahtar statü, bireyin o toplumdaki veya bulunduğu ortamdaki en temel görevlerini ve kimliğini belirler. Bazı statüler zaman içerisinde değişmezken, bazıları daha kolay değişir. Her statü belli kurallara bağlıdır. Statüler arası ilişki ağı vardır ve toplumdan topluma değişiklik gösterebilir. Bireylerin yetenekleri, eğitim seviyesi, sahip olunan meslek, yaş ve cinsiyet statü faktörü olarak gösterilirken; bireylerin kıyafetleri, sahip olunan otomobilin markası, ev eşyalarının kalitesi de statü sembolü olarak değerlendirilir.

Rol, bir sosyal pozisyonda yer alan kişinin davranış biçimlerinin toplamıdır. Rolü oluşturan üç unsur vardır. Bunlar; çevrenin beklentileri, kişinin algıları ve davranışlardır. Roller; temel roller, genel roller ve bağımsız roller olarak üç grupta toplanabilir. Bireyin aynı anda birden fazla rol davranışını gerçekleştirmek durumunda kalması ve davranış düzlemini benimsememesi sonucunda rol çatışması ortaya çıkar. Rol belirsizliği ise bireyin rolleri konusunda yeterli bilgisinin olmaması durumudur.

Bireylerin toplum içinde nasıl davranması gerektiğini ve bu davranışların kurallarını belirleyen, kişilere belli şekillerde davranması için zorlayıcı etkide bulunan, aralarında birlik ve bütünlük olan uyumlu ve örgütlü bütünlere sosyal kurumlar denir. Bu kurumlardan aile, eşlerin duygusal ve üremeye dair gereksinimlerinin karşılandığı, çocukların bakımının ve eğitiminin üstlenildiği, ortak amacı ve inançları olan bir yapıdır. Bir sosyal kurum olarak eğitim kurumları, bireylerin toplum içinde uyumlu bir şekilde yaşamalarını sağlayacak olan toplumsal kuralları öğrenmelerinde etkili rol oynayan kurumlardır. Eğitimin toplumsal, ekonomik ve siyasal işlevleri bulunmaktadır. Devlet, insanların toplumsal yaşamında başvurdukları bir örgütlenme biçimidir ve siyasal bir organizasyondur. Farklı anlayış ve ideolojilere göre devlet tanımları da farklılık göstermektedir. Tüm yetkilerin tek bir kişide toplandığı yönetim biçimi Monarşi'dir. Tirani de toplum değerleri tek kişi tarafından sömürülür. Oligarşi iktidarın belli bir sınıf veya grup tarafından adaletsiz olarak kullanılmasıdır. Aristokrasi, iktidardaki görevlilerin erdeme göre seçildikleri bir yönetimi anlatır. Cumhuriyet ise halkın egemenliğine dayanır. Din, sosyal dokunun içinde ortaklaşa saptanmış inançlar sistemi ve en ince ayrıntısına dek kurallandırılmış törenler bütünü olarak tanımlanabilir.