Güdülenme ve Güdülenme Kuramları

İhtiyaç ve Güdü

Kişi yaşamını sürdürmek için ihtiyaçlarını tatmin etme gereği duyar. İsteklerin karşılanması kişinin yaşam konforunu arttırırken, ihtiyaçlar kişinin yaşamı için zorunlu unsurlardır. İhtiyaçları birincil ihtiyaçlar ve ikincil ihtiyaçlar olarak sınıflandırabiliriz.

İhtiyaçların Özellikleri: İhtiyaçlar çok sayıdadır. Tatmin edildikçe şiddetleri azalır. İkame özellikleri vardır. İhtiyaçların şiddeti farklıdır.

Güdü Kavramı: Organizmayı bir amaç için hareket ettiren saiklerdir. Güdü, psikolojinin temel kavramlarından biri olmasına rağmen, bu kavram evrimci biyolojinin psikoloji üzerindeki etkisinden doğmuştur. Güdüler, öğrenilmemiş ya da öğrenilmiş olabilirler. Fizyolojik kökenli güdülere dürtü denmektedir.

Güdülerin Sınıflandırılması

Güdüler şu şekilde sınıflandırılır: Dengelenim güdüleri (Açlık, susuzluk, solunum gibi), Cinsel güdüler (Evlenme, aile kurma, çocuk büyütme gibi), Duygusal güdüler (Korku, kızgınlık, öfke, nefret, kaygı, sevgi, gibi), Kendiliğinden doğan güdüler (Merak, bilişsel yönlenme gibi), Toplumsal güdüler (Başarı, bağlanma, dayanma, birlikte yaşama gibi). Güdüler temelde öğrenilmiş ve öğrenilmemiş güdüler olmak üzere iki kategoride ele alınabilir.

Güdüleme Teorileri

Güdüleme iki genel kategoride değerlendirilir. Bunlar; kapsam teorileri ve süreç teorileridir. Kapsam teorileri içsel faktörlere ağırlık veren teorilerdir. İkinci grupta ise Süreç (Process) Teorileri vardır ve bunlar dışsal faktörlere ağırlık veren teorilerdir.

Kapsam teorileri şunlardır: İhtiyaçlar hiyerarşisi teorisi. Fizyolojik ihtiyaçlar: Yeme, içme, uyuma. Güvenlik ihtiyacı: Can ve mal güvenliği, Ait olma ihtiyacı (sosyal ihtiyaçlar): Arkadaşlık, iletişim, etkileşim, Sevgi ve takdir (öz saygı) ihtiyacı: Tanınma, imaj, itibar, prestij, Kendini gerçekleştirme (tamamlama) ihtiyacı: Yetenek geliştirme, yaratıcılığını kullanma vb.,

Herzberg’in Çift Faktör Kuramı: Kişinin yaratıcılığını gösterme, yeteneğini ortaya koyma gibi ihtiyaçları ilk grup ihtiyacıdır ve dolayısıyla bunlar ilk basamak motive edici faktörlerdir. Çift faktör teorisinin ikinci grubunu ise hijyen faktörleri oluşturur.

Mc Clelland’ın Başarı İhtiyacı Teorisi: Bu ihtiyaçların hem birey hem de toplum yaşamında önemli yeri vardır. Şu üç unsurdan oluşur: İlişki kurma (bağlılık) ihtiyacı. güç kazanma ihtiyacı, başarma ihtiyacı.

Alderfer’in ERG Teorisi : Alderfer insan ihtiyaçlarını; var olma (existance), ait olma (relatedness) ve gelişme (growth) olmak üzere üç grupta incelemektedir.

Süreç Teorileri

Süreç teorileri; Wroom’un Bekleyiş Teorisi, Lawler ve Porter’ın Geliştirilmiş Bekleyiş Teorisi, Skinner’ın Davranış Şartlandırma Teorisi ve Adams’ın Eşitlik Teorisidir. Wroom’un Bekleyiş Teorisi: Wroom’a göre motivasyonun temelinde iki neden vardır. Bunlar; valens ve beklentidir. Lawler Ve Porter’ın Geliştirilmiş Bekleyiş Teorisi: Lawler ve Porter’a göre yüksek çaba her zaman yüksek başarıya ulaştırmaz; çabanın istenen sonuca ulaştırabilmesi için kişinin aynı zamanda yeterli bilgi ve beceriye sahip olması da gerekir. Skinner’ın Davranış Şartlandırma Teorisi: İnsanın karşılaştığı sonuçları yorumlayarak, davranışlarına yön verdiğini ileri sürer. Olumlu pekiştirme, olumsuz pekiştirme, son verme ve cezalandırma ile davranışların yönlendirilebileceğini iddia eder. Adams’ın Eşitlik Teorisi: Adams’a göre iş görenler, iş ilişkilerinde eşit (âdil) muamele görme isterler ve bu isteğin kişiyi motive edici ve ihtiyaçlarını giderici bir yönü vardır.