Sosyal Etki, Uyum ve İtaat

Sosyal etki, tutum ve davranışların diğerlerinin gerçek ya da örtülü varlığı ile etkilenmesi sürecini ifade etmektedir. Grubun birey davranışları üzerindeki etkilerinden bazıları şunlardır: Sosyal hızlandırma, sosyal ket vurma, sosyal aylaklık, kimlik belirsizliği ve riske girme. Sosyal hızlandırma, grubun bireyin performansını arttırmasını ifade eder. Sosyal ket vurma ise grup içinde olmanın bireyin performansını olumsuz etkilemesidir. Sosyal aylaklık, grup üyelerinden biri ya da bir kaçının diğer grup üyelerinin katkılarına güvenerek zaman, çaba ve benzeri kaynaklarını gruba katkı yapmak için yeterince kullanmamalarını ifade eder. Kimlik belirsizliği ise bireyin öz farkındalığının ve öz-izlemesinin (kendini denetlemesinin) kaybolması durumudur. Sosyal etki kapsamında ele alınacak diğer bir kavram da riske girme kavramıdır ve bu kavram bireyin grup içerisinde kendini daha rahat hissetmesi ile ortaya riske girme onun davranışlarına yansımakta ve grup süreçlerine de etki etmesi anlamına gelir.

Bütün gruplarda bir karar alma süreci söz konusudur. Gruplarda karar alma sürecine olumsuz etkisi olan iki ayrı durumdan söz edilebilir: Grup kutuplaşması ve grup düşüncesi. Grup kutuplaşması, grup halinde karar alma durumlarında konuya ilişkin grup içerisinde yapılan tartışma ve değerlendirmelerden sonra daha riskli kararlar alınabildiğini ortaya koymaktadır. Dahası kavram, grup içerisindeki bireylerin davranış ve tutumlarının grup tartışmalarından sonra daha aşırı hale geldiğini ifade etmektedir.

Bireyin grupla uyumlu olması, düşünce yapısını ve davranışlarını grubun geçerli saydığı norm ve modellere uyacak şekilde düzenlemesi anlamına gelmektedir. İnsanların hem kendi davranışlarını belirlemelerine hem de başkalarının davranışlarını tahmin etmelerine yardımcı olan uyum davranışını etkileyen faktörler ise bireysel özellikler, grubun özellikleri ve ortamın özellikleridir. Grubun bireyin maddi ve sosyal ihtiyaçlarını ne ölçüde giderdiği ve diğer grup üyelerinin niyetlerine ilişkin bireysel algılamalar da uyum davranışını belirleyen bireye ilişkin ölçütlerdir. Her grubun bireyi aynı ölçüde uyum davranışına zorlayabileceği söylenemez. Bu noktada grup büyüklüğü, grubun kompozisyonu (bileşimi), etkileşim sıklığı, grup liderinin kişilik özellikleri ve grubun üyesi olma yolunda verilen mücadele gibi faktörler, uyum davranışını etkileyen önemli faktörler olmaktadır. Çevresel koşulların özellikleri de bireyin uyum davranışını belirleyen önemli faktörlerden birisidir. Bu noktada örneğin grubun algıladığı çevresel tehditler ve uyum davranışı ile elde edilebilecek ödüllerin fazlalığı, uyum davranışını etkilemektedir. Tehditler ve çevresel ödüller arttıkça uyum davranışı da artmaktadır.

İtaat, bir otorite tarafından gelen bir istekle bireyin bir düşünce, davranış ya da tutumu benimsemesidir. Kişinin bu isteğe itaat etmesinin sebepleri durumdan duruma değişebilmektedir. İtaatin toplumsal düzenin devamı açısından gerekli bir davranış olarak değerlendirilmesinin nedeni, itaat olmaması durumunda hem bireysel hem de sosyal açıdan pek çok olumsuz sonucun doğmasıdır. Toplumsal düzenin sağlanmasının ve devamının son derece önemli sosyal prensipleri olduğu için her toplumsal yapı içerisinde bireylere otorite konumundaki kişilere itaat etmeleri öğretilir.