Güvenli Çevre ve Çocuklarda Kaza ve Yaralanmaların Önlenmesi
Güvenli çevre ve çocuklarda kaza ve yaralanmaların önlenmesi bölümünün en temel amacı; çocukların daha fazla zaman geçirdikleri ev, okul gibi ortamlarda gerekli güvenlik önlemlerinin alınarak görülme sıklığının azaltılması, ölüm gibi ciddi sonuçların görülmesinin olabildiğince azaltılmasıdır.
Bu amaçları biraz daha detaylandıracak olursak;
- Kazalar için riskli olan yaş gruplarını öğretmek,
- Ev ortamında ve anaokulunda gelişebilecek kazaları tanıtmak,
- Anaokullarında güvenli çevre sağlamak için yapılması gereken düzenlemeleri açıklamak,
- Kaza ve yaralanmaların önlenmesi için yapılabilecek girişimleri tanımlamaktır.
Güvenli Çevre Ve Çocuklarda Kaza ve Yaralanmaların Önlenmesi İle İlgili Kavramlar
Kazalar erken çocukluk döneminde sık karşılaşılması ve büyük oranda ölüm ve sakatlığa neden olmasından dolayı büyük bir toplum sağlığı sorunu olarak kabul edilmektedir. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, çocukluk çağındaki ölüm nedenleri arasında önde gelmektedir.
Çocukların daha fazla zaman geçirdikleri ev, okul gibi ortamlarda gerekli güvenlik önlemlerinin alınması gerekir.
Kaza/Yaralanma Nedir?
Güncel yaklaşıma göre kazalar, öngörülebilir ve önlenebilir. Bu nedenle günümüzde “kaza” sözcüğünün yerini “yaralanma” sözcüğü almıştır. Kaza/yaralanma; birey, etken ve çevre üçgeninde oluşan, bireyin isteği dışında ve ani olarak ortaya çıkan, organizmada mekanik ve biyokimyasal hasara yol açan, insan ve diğer canlıların kaybına, özürlü yaşamasına ve mal kaybına neden olabilen bir sağlık sorunudur. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) “İnsan vücudunda, oksijen gibi bir veya daha fazla temel maddenin olmayışı sonucu aniden gelişen vücudun tolere edebileceğinden daha fazla mekanik, termal ve kimyasal enerjiye maruz kaldığında ortaya çıkan fiziksel bir hasardır.” şeklinde tanımlamıştır.
Kaza/Yaralanma Oranları
Amerika Birleşik Devletleri’ de (ABD) en çok görülen 10 ölüm nedeni arasında kazalar 5. sırada bulunmaktadır. Ülkemizde diğer hastalıklar ve kazalar nedeniyle ölümlerin beş yaş altı çocuklarda % 34.2, beş yaş üstü çocuklarda % 25.4 olduğu bildirilmektedir.
Okul Öncesi Dönemdeki Çocuklar, Gelişim Özellikleri
Okul öncesi dönemdeki çocuklar, gelişim özellikleri nedeniyle kazalarla karşılaşma açısından en önemli gruptur. Çocukların gelişim süreçlerinde kazalardan korunmak amacıyla önlemler alınmalıdır. Çocuklar güvenli bir ortamda, gereksiz zararlardan korunarak büyümelidirler. Çocukların öğrenmeleri ve gelişimleri engellenmemelidir.
0-6 yaş grubu çocuklar kendilerini kazalardan koruyabilecek gelişimsel özelliğe henüz yeterince sahip değildirler. Bu nedenle kazalardan korunmada bir yetişkinin yardımına gereksinim duyarlar. Bu yetişkin de çoğunlukla çocuğun annesidir.
Ev Kazası
Ev kazaları, ev ya da eve bağlı kısımlarda (ev içi, avlu, bahçe) meydana gelen kazalardır. Ev kazaları, en sık 0-6 yaş grubundaki çocuklarda (özellikle 2-5 yaş) görülür.
Ev kazalarının oluşmasında çocuğa ait, çevreye ve konuta ait etmenler rol oynar.
Okul Kazası
Okul öncesi dönemdeki çocukların evleri dışında ilk defa toplum hayatına girdikleri, zamanlarının çoğunluğunu geçirdikleri, sosyalleştikleri, daha fazla fiziksel faaliyette bulundukları yer olan okul ortamında geçirdikleri kazalardır.
Okul çağı çocuklarında en sık görülen yaralanmalar; düşme sonucu kırıklar, burkulmalar ve kanamalardır, kesikler, yanıklar ve zehirlenmelerdir. Okul öncesi eğitim kurumlarında alan düzenlemesinde kaza ve yaralanmaların önlenebilmesi için; kapılar, pencereler, duvarlar gibi değişmez ve mobilyalar gibi değiştirilebilen yapılar dikkate alınmalıdır.
Ayrıca okul öncesi eğitim kurumlarında iç ve dış mekan planlamalarına da dikkat edilmelidir.
Kaza ve Yaralanmaların Önlenmesi için Öneriler
Kazaların tüm dünyada önde gelen sağlık sorunlarından biri olması nedeniyle, kazaları önlemeye yönelik çeşitli programlar geliştirilmeye başlanılmıştır.
Genel olarak kazaları önlemede üç yaklaşım vardır. Bunlar:
- Eğitim,
- Çevre düzenlemesi,
- Yasal düzenlemelerdir.
Halk Sağlığı Yaklaşımı
Halk sağlığı yaklaşımı, çocukluk çağı yaralanmalarını önleme konusunda ortaya çıkan, önemli sorunları ortaya çıkarabilecek bir modeldir. Bu nedenle halk sağlığı modeli, konuyu sistematik ve koordineli bir şekilde ele alan; sorun, risk faktörleri, müdahalenin geliştirlmesi-değerlendirilmesi ve uygulama yaklaşımlarını ele almaktadır.
Çocuk Gözetimi/Denetimi
Denetim, çocukları kazalardan/yaralanmalardan korumak için çok önemli bir girişim olarak kabul edilmektedir.
Ayrıca sağlık profesyonellerinin ev kazalarını önlenmesine yönelik, çeşitli yaklaşımlar geliştirilmiştir. Ancak temel yaklaşımın üç bileşeni vardır. Bunlar:
Birincil koruma: Yeni yaralanmaların önlenmesidir. Özellikle anne-baba ve öğretmenlerin kazalardan korunma ve temel ilk yardım konusunda eğitilmeleri kazaları azaltacaktır.
İkincil koruma: Yaralanmanın şiddetinin azaltılmasıdır. Erken tanı ve acil müdahale ile kazada gerçekleşen yaralanmanın sakatlığa dönüşmemesi ve şiddetin azaltılması için çalışılır.
Üçüncül koruma: Yaralanma sonrası sakatlık sıklığının ve şiddetinin azaltılmasıdır.
Okul öncesi dönem çocukları arasında en sık görülen kazalar (düşmeler, yanıklar, yabancı cisim aspirasyonları, zehirlenmeler, kesikler, boğulmalar ve elektrik çarpmaları) ve önleme girişimleri için farklı öneriler bulunmaktadır.