Çocukluk Döneminde Bağışıklama

Bağışıklık bazı mikroplara karşı aşı veya doğal yolla kazanılmış direnç durumu olarak tanımlanabilir. Yabancı maddelerin ve mikroorganizmaların vücuda girişini engelleyen ilk savunma hattı deri, göz, vajen gibi dokuların asit yapıdaki salgılarıdır. Savunmamızda ayrıca timüs bezi, kemik iliği, dalak ve lenf bezleri gibi doku ve organlarımız rol oynamaktadır.

Doğal Bağışıklık: Bir türün tüm üyelerinin normal vücut fonksiyonları ile enfeksiyona direnç yeteneğini ifade eder. Doğal bağışıklık aktif doğal bağışıklık ve pasif doğal bağışıklık olarak iki şekilde gelişir.

Kazanılmış Bağışıklık: Kişinin yaşamı boyunca enfeksiyon etkenine karşı bireysel olarak geliştirdiği bağışıklıktır. Aktif kazanılmış bağışıklık ve pasif kazanılmış bağışıklık şeklinde iki yolla gelişir.

Çocuklarda Aşılamanın Önemi

Aşılar enfeksiyon hastalıklarına karşı aktif bir şekilde çocukların bağışıklık sistemini güçlendirmekte ve direncini artırmaktadır. Aşılama çocuğu hastalıklardan korur, enfeksiyon hastalıkları nedeniyle oluşabilecek sakatlıklardan korur, çocukları enfeksiyonlardan ölme riskini azaltır ve çocuğun yaşam kalitesini yükseltir. Aşılama ayrıca toplumda enfeksiyon hastalıkları salgınlarını önler, hastalığın bölgeden eliminasyonunu sağlar, hastalığın dünyadan kalkmasını (eradikasyonu) sağlar, hastalanan kişi sayısı azaldığı için toplumsal üretkenliği artırır ve düşük maliyetlidir.

Aşılamanın temel amacı; toplumu, özellikle de bebek ve çocukları aşı ile korunabilir hastalıklardan korumak ve bu hastalıklar nedeniyle gelişebilecek sakatlık ve ölümleri engellemektir. Ülkemizde bağışıklama hizmetlerinin yürütülmesi Sağlık Bakanlığı’nın yetkisi alanındadır. Sağlık Bakanlığı’nın en son aşı takviminde çocuklar 13 hastalığa (Hepatit B, Verem, Difteri, Boğmaca, Tetanos, Poliomyelit (Çocuk Felci), Hemofilus İnfluenza tip B, Pnömokok, Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak, Hepatit A ve Suçiçeği) karşı aşılanmaktadır. Sağlık Bakanlığı ülkemizde doğan bütün çocukların bu aşı takvimi doğrultusunda aşılanmasını önermektedir. Aşılar Sağlık Bakanlığı’na bağlı kurumlarda ücretsiz olarak yapılmaktadır. Takvimdeki aşılardan BCG ve KKK’yı birer doz almış olan, DaBT/DBT, Polio, Hep B, Hib aşılarını ise üçer doz almış olan çocuklar “Tam Aşılı” olarak kabul edilmektedir.

Sağlık Bakanlığı Çocukluk Dönemi Aşı Takviminde Yer Alan Aşılar

Hepatit B Aşısı: İlk dozu doğumdan hemen sonra (ilk 72 saat, tercihen ilk 24 saat içinde) , ikinci dozu 1. ayın sonunda, üçüncü ve son dozu ise 6. ayın sonunda uygulanır.

BCG (Verem/Tüberküloz) Aşısı: Tüberküloz hastalığına karşı koruyan BCG aşısı İkinci ayını dolduran bebeklere tek doz olarak uygulanır.

DaBT -İPA-Hib (Beşli Karma ) Aşısı: Beşli karma aşısı çocuklara 2,4,6 ve 18. Aylarda uygulanmaktadır. İlköğretim 1. sınıfta Hib ‘in çıkarıldığı DaBT -İPA (dörlü karma ile pekiştirme dozu ve Sekizinci sınıfta ise bir doz erişkin tip difteri -tetanoz aşısı (dT) uygulanır.

Çocuk Felci (Poliomyelit) Aşıları: İPA, OPA: İPA beşli karma aşısı içinde yer alır, inaktif polio aşısıdır ve kas içine uygulanır. OPA ise ağızdan iki damla halinde 6. ve 18. ayın sonunda İPA İle eş zamanlı uygulanır.

Konjuge Pnömokok Aşısı: KPA: Ülkemizde on yıldır uygulanmakta olan KPA 2, 4 ,6 ve 12. ayların sonunda olmak üzere toplam 4 doz kas içine uygulanmaktadır.

Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak (KKK) Aşısı: KKK aşısı ulusal aşı takvimimizde 12. ayın sonunda ve ilköğretim 1. sınıfta kolun üst kısmına deri altına uygulanmaktadır.

Hepatit A Aşısı: Önemli bir halk sağlığı sorunu olan Hepatit A ülkemizde 2012 yılından beri Sağlık Bakanlığı aşı takvimine alınmıştır. Hepatit A aşısı 18. ve 24. ayın sonunda iki doz halinde kas içine uygulanmaktadır.

Su Çiçeği Aşısı: Suçiçeği aşısı ülkemizde 12 aylık çocuklara, tek doz uygulanmaktadır. Ancak 4 -6 yaşlarında ikinci doz önerilmektedir.

Ülkemizde Ücretli Olarak Uygulanan Aşılar

Rotavirüs Aşısı: Ulusal aşı takviminde 2,4 ve 6. aylarda yapılması önerilmektedir.

Human Papilloma Virüs (HPV) Aşısı: Serviks kanserlerinin önlenmesi için geliştirilen HPV aşısının 11- 12 yaş civarında üç doz uygulanması önerilmektedir.

Menengokok Aşıları: Yurtta kalan riskli adölesanlara 11 -12 yaşlarda tek doz yapılmakta ve 16 -18 yaş civarında pekiştirme dozu önerilmektedir.

İnfluenza (Grip) Aşısı: Risk gruplarınındaki (iki yaş altı, 6 ay -18 yaş arasında olup uzun süre aspirin kullanacak, kronik böbrek yetmezliği, kan, kalp - damar, kan, şeker, metabolik ve kronik akciğer hastalığı olan çocuklar) bireylerin aşılanmasını önermektedir.

Aşıların Uygulanması

Aşıların tamamı ishal, hafif üst solunum yolu enfeksiyonu, hafif ateş yapan hastalık durumlarında uygulanabilir. Bunun dışında birçok kronik hastalık, astım, epilepsi, böbrek hastalığı ve ameliyat durumu gibi durumlar aşı yapılmasına engel değildir. Aşılama öncesinde alerji veya önceki aşılara reaksiyon olup olmadığı sorgulanmalıdır. Aşılar vücuda çeşitli yollarla verilir. Bazı aşılar ağızdan uygulanırken, bazıları ise deri içine, deri altına veya kas içine enjekte edilmektedir.

Aşı Sonrası İstenmeyen Yan Etkiler

Aşıların içeriği ve uygulanış şekliyle ilgili aşı reaksiyonları veya istenmeyen yan etkiler gelişebilmektedir. Bunların bilinmesi ve bu yan etkilere karşı önlem alınması ve erken müdahale edilerek sorunların azaltılması önemlidir. Çocuk ile çalışan meslek gruplarının aşılama hakkında gelişmeleri takip etmesi ve ailelere danışmanlık sağlaması önemlidir.