Gelişimsel Dönemlere Göre Çocuğun Hastalığa Tepkileri ve Çocuğa Yaklaşım
Bilinmezliklerle dolu hastalık ve hastaneye yatma süreci insanların yaşamında stres ve kriz yaratan önemli durumlardandır. Gelişim döneminin en değişken olduğu çocukluk dönemlerinde ise hasta olma ve hastaneye yatma çocuk ve aile için önemli etkileri olan bir süreçtir.
Hastaneye yatma çocuk için; yabancı ortam ve kişiler; bağımlı olma, kontrol ve mahremiyetin kaybı, acı veren işlemler, ameliyat, ağrı, kalıcı/geçici engeli olma, ölüm; aileden, arkadaşlarından ve diğer önemli kişilerden ayrılma; rutinlerinin bozulması gibi anlamlar taşır .
Çocukların hastalık ve hastaneye yatma tepkilerini pek çok faktör etkilemekte olup bunlardan en önemlisi çocuğun gelişimsel dönemidir. Birey çocukluk döneminde fiziksel, psikolojik ve bilişsel olarak hızla büyüme ve gelişme göstermektedir. Dolayısıyla yaşam boyunca en hızlı değişim bu dönemde görülmekte olup yaşanan olumlu ve olumsuz deneyimler bireyin tüm hayatını etkileyebilir. Bu nedenle çocukların gelişimsel dönem özelliklerine göre hastalığa tepkilerini bilmek doğru yaklaşım açısından önemlidir. Öte yandan hangi yaş döneminde olursa olsun ebeveynin duyguları ve davranışları çocuğun hastalık ve hastaneye yatmasını önemli ölçüde etkilemektedir
Hastaneye yatma çocuk için; yabancı ortam ve kişiler; bağımlı olma, kontrol ve mahremiyetin kaybı, acı veren işlemler, ameliyat, ağrı, kalıcı/geçici engeli olma, ölüm; aileden, arkadaşlarından ve diğer önemli kişilerden ayrılma; rutinlerinin bozulması gibi anlamlar taşır.
Çocukluk döneminde hastaneye yatmaya verilen tepkiler değişkenlik göstermektedir. Bunlar; yaşı ve gelişimsel dönemi, duygusal ve bilişsel gelişimi, hastalıktan önceki kişilik özellikleri ve önceki uyum yeteneği, ayrılıklara gösterdiği psikolojik tepkiler, hastalığın ve engelin boyutu, hastalığın çocuğun fiziksel, psikolojik işlevlerine getirdiği sınırlamalar, hastalığın çocuk ve ailesi için taşıdığı anlam, hastalığın çocuğun okul yaşantısına etkisi, ebeveyn-çocuk ilişkisinin hastalık öncesindeki düzeyi ve kalitesi ve sosyal destek sistemlerinin bulunup bulunmaması olarak sıralanabilir.
Tüm bu faktörler çocuğun hastalık ve hastaneye yatmaya tepkilerini etkilemekle birlikte gelişimsel dönem en önemli faktördür. Gelişim dönemi özelliklerini iyi bilmek ve bu özelliklere göre verilen tepkileri ayırt edebilmek önemlidir. Bu tepkileri öngörmek çocuk ve aileye doğru yaklaşım sergilemek için gereklidir.
Çocukluk dönemlerine göre gelişimsel özelliklerin ve hastaneye yatmaya tepkilerin bilinmesi hasta çocuğa uygun yaklaşımı sağlamada önemlidir. Bu konularda yeterli ve uygun bilgiye sahip olmak; bebeklerde sesli uyaran vermenin, oyun dönemi çocuk için oyunun öneminin bilinmesi gibi uygun yaklaşımların planlanarak; çocuk için hastalık ve hastanede yatma nedeniyle oluşabilecek olumsuz duyguları en aza indirilebilir. Okul dönemindeki çocuklarda hastalık ve süreç otokontrol ve bağımsızlık kaybı duygularına neden olabilir. Bu nedenle içe kapanma ve boyun eğme ya da aksine bazı çocuklar da agresif davranışlar sergileyebilir. Adölesanlarda ise beden imajındaki değişikliklerden korkma, özellikle akranları tarafından reddedilme korkusu, bağımsızlığını kaybetme ve içe kapanma gelişebilir. Girişim sırasında olumlama, müzik dinleme, sanal gözlük kullanımı vb. nonfarmakolojik yöntemler uygulanabilir.