Çocuklarda Yaşam Becerileri

Yaşam, bireylerin özgürlüğünü koruyabilme ve yaşamın gerektirdiği becerilerin kazanımına yönelik arayışların olduğu bir süreçtir. Bireyler bu süreçte farklı ve zorlu deneyimlerle karşılaşabilir. Bu nedenle bireylerin etkili bir yaşam sürdürebilmelerinde sahip olmaları gereken beceriler dikkat çekmektedir.

Yaşam Becerilerinin Tanımı ve Önemi

Yaşam becerileri, bireyin günlük yaşamın talepleri ve zorluklarıyla etkin bir şekilde başa çıkabilmesini sağlayan olumlu davranış ve becerilerdir. Bireyin bu becerilere sahip olması topluma uyumunu kolaylaştırmakta, kişilerarası ilişkilerini geliştirmesine, aile ve toplum arasındaki bağlarının güçlenmesine ve bireyin kendisine yönelik olumlu benlik saygısı geliştirmesine yardımcı olmaktadır.

Yaşam Becerilerinin Bileşenleri

Dünya Sağlık Örgütü tarafından yaşam becerileri; problem çözme ve karar verme, eleştirel ve yaratıcı düşünme, iletişim ve kişilerarası iletişim becerileri, öz farkındalık ve empati becerileri ve duygularla ve stresle başa çıkma becerileri olmak üzere beş ana yaşam becerisi şeklinde sıralanmıştır.

Problem Çözme ve Karar Verme Becerisi

Problem çözme, bir amaca ulaşmada karşılaşılan güçlüklerin üstesinde gelme sürecidir. Karar verme becerisi ise; amaca ulaşmada yapılması gerekenlerle ilgili seçeneklerin araştırılması, elde edilmesi, doğru zamanda ve yerde kullanılmak üzere seçilmesidir.

Eleştirel ve Yaratıcı Düşünme Becerisi

Eleştirel düşünme becerisi, bireye düşünme özgürlüğü kazandırmakta, bireyin bilgi birikimini artırmasına ve problemlerini çözebilmesinde yardımcı olmaktadır. Yaratıcı düşünme ise, özgün ve çeşitli fikirler konusunda düşünebilme becerisidir.

İletişim ve Kişilerarası İletişim Becerisi:

İletişim; iki insanın karşılıklı olarak bilgilerini, duygularını, düşüncelerini ve yaşantılarını paylaştıkları süreçtir. Kişilerarası iletişim ise, insanlar arasında gerçekleşen iletişimdir.

Öz Farkındalık ve Empati Becerisi

Öz-farkındalık becerisi; bireylerin kendisini, karakterini, güçlü ve zayıf yönlerini, tanımasını içeren bir kavramdır.

Empati ; bir bireyin kendisini karşısındaki kimsenin yerine koyarak onun duygu ve düşüncelerini doğru şekilde anlamasıdır.

Duygularla ve Stresle Baş Etme Becerisi

Duygularla baş edebilme becerisi; bireyin hem kendisinin hem de başkalarının duygularını tanıması, duyguların davranışları nasıl etkilediğini fark edebilmesi ve duygulara uygun şekilde tepkiler verebilmesidir. Stresle baş edebilme becerisi ise, bireyin yaşamındaki stres kaynaklarını tanıması, bu durumun kendisini nasıl etkilediğini bilmesi ve bunun kontrolüne yönelik davranmasıdır.

Çocuklarda Yaşam Becerilerinin Gelişimi

Dünya Sağlık Örgütü tarafından yaşam becerileri "genel beceriler" olarak nitelendirilmiş ve yaşam becerilerinin her yaş ve her gelişim döneminde çocuklara öğretilebileceği, özellikle ergenlerde bu becerilerin geliştirilmesi gerektiğine vurgu yapılmıştır.

Bebeklik döneminde bebekler bir yandan çevrelerini keşfetmek için duyularını kullanarak denemeler yaparken, diğer taraftan da oluşan sonuçları gözler. Bebeklerin bilişsel gelişimlerine paralel olarak dil gelişimlerinde meydana gelen değişimlerle birlikte akranları, ebeveynleri ve çevresindeki diğer bireylerle iletişim becerilerini geliştirdikleri gözlenir. Bebeklerin sosyal gelişimlerinin desteklenmesi ile sağlıklı yaşam becerilerinin oluşması için temeller atılmaya başlanır. İlk çocukluk döneminde ise, çocuklar duygusal tepkilere karşılık verme ve olumsuz duygularla başa çıkabilme konularında daha becerikli olup, empatiyi yaşamlarında daha sık deneyimler.

Bir sonraki evre olan ve altı ile on iki yaşlarını içine alan orta çocukluk döneminde ise, çocuklar gerçek anlamda sosyal kuralları tanımaya ve bunlara uyum sağlamaya çalışmaktadır.Bu dönemde çocuğun öğretmenleri ve arkadaşları ile olan özdeşimleri de önemli hale gelmekte, çocuklar kurdukları arkadaşlıklar sayesinde dış dünyaya yönelik deneyimler kazanmakta, kendilerine yönelik bir benlik imajı oluşturmaktadırlar.

Ergenlik dönemi ise, çocukluk ve yetişkinlik arasındaki bir geçiş dönemi olup, bu dönem fizyolojik değişiklikler ve psikolojik olgunlaşmanın yanı sıra ergenlerin risk aldığı, kendi sorunlarını çözme, önemli konular hakkında karar verme, akran baskısı ve stresin de yoğun olarak yaşandığı bir dönemdir.

Yaşam Becerilerinin Gelişiminde Ailenin Rolü

Aile içindeki her bir bireyin birbirini sevdiği, desteklediği ve anlaşıldığını hissettiği, birbirlerini tamamladığı ve güçlendirdiği bir ortam çocukların yaşam becerilerinin kazanımı konusunda uygun koşulları oluşturur. Bu ise, çocukların erken dönemde farklı yaşam becerilerini kazanmalarını sağlar.

Yaşam Becerileri Eğitimi

Bireylerin etkili bir şekilde yaşamlarını devam ettirebilmeleri için sahip olması gereken becerilerin geliştirilmesine yönelik planlanan süreçler yaşam becerileri eğitimi olarak tanımlanır.

Yaşam Becerileri Eğitim Uygulamalar

Okullar yaşam becerileri eğitimi için en uygun ortamlardır. Okul programları aracılığı ile verilen yaşam becerisi temelli eğitim programları, çocukların kendilerini korumalarını, sağlıklı olmaları ve olumlu sosyal ilişkiler geliştirebilmelerini sağlar.