Çocuklarda Motor Gelişim -II

Motor Gelişim Dönemleri

Motor gelişim, anne karnında başlayan ve yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Motor gelişimin aşamalarının bilinmesi, anormal gelişim gösteren çocukların erken dönemde tespit edilmesi açısından önemlidir. Gallahue (1982), motor gelişimi açıkladığı modelinde motor gelişimin birbiri üzerine sıralanan dönemlerden oluştuğunu belirtmiştir. Bireyin motor hareketlerinde ortaya çıkan değişiklikler motor gelişimin bir sonucudur. Bireysel, fiziksel, çevresel farklılıklar olsa da Gallahue’nun “Üç Ayaklı Kum Saati Modeli”ne göre motor gelişim; refleksif hareketler, ilkel hareketler, temel hareketler ve uzmanlaşmış hareketler olmak üzere dört ana dönemden oluşmaktadır.

Refleksif hareketler dönemi (0 -1 Yaş ): Refleksif hareketler dönemi, intrauterin hayatta başlayıp doğumdan sonraki ilk bir yılı kapsamaktadır. Refleksler subkortikal, omurilik ve orta beyin merkezleri ile bağlantılıdır. Refleksif hareketler bebeğin ilk bilgi edinme ve ilk tepki kaynaklarıdır. Bir refleks, bir uyaran türüne özel otomatik bir tepki oluşturur. Yenidoğan döneminde görülen reflekslerin pek çoğu zaman içerisinde kaybolur ya da istemli hareketle bütünleşir. Bebeklerin refleks hareketleri, merkezi sinir sisteminin bütünlüğünün değerlendirilmesinde etkili kullanılır. Birincil (İlkel) refleksler :Bebeğin hayatta kalabilmesi için gerekli olan beslenme ve barınma gereksinimlerini karşılamasına yardımcı olan reflekslerdir. Moro, asimetrik tonik boyun, arama, emme, kavrama ve babinski refleksleri bu grupta yer almaktadır. Duruşa ilişkin refleksler istem dışı olup bazıları ise adım atma, emekleme, yüzme, çekme, boynu ve vücudu çevirme, paraşüt ve yerleştirme refleksleri bu gruptadır. Motor gelişimin refleksif hareketler dönemi bilgi kodlama ve bilgi çözme evresi olmak üzere birbirini izleyen iki evreye ayrılmaktadır.

İlkel Hareketler Dönemi (0 -2 Yaş): İstemli hareketlerin temeli ilkel hareket evresi olup, doğum ile iki yaş arasındaki süreyi kapsamaktadır. İlkel hareketlerin sırası her birey için aynıdır ancak kalıtım ve çevre gibi değişkenler ortaya çıkma hızlarını değiştirir. Çocuklar bu dönemde dengeleme, manipülatif ve lokomotor hareket becerilerini edinirler.

Temel Hareketler Dönemi (2 -7 Yaş): Yaşamının ikinci yılından, yedi yaşına kadar olan devrede temel beceriler kazanmaktadırlar. Hareketler bir önceki döneme göre kontrollü ve akıcıdır. Temel hareketlerin gelişimi başlangıç, ilk evre ve olgunlaşma evresi olmak üzere birbiri ardına gerçekleşen üç evreden oluşmaktadır.

Özelleşmiş (Sporla İlgili ) Hareketler Dönemi (7 -14 Yaş ve Üstü): Temel hareketler döneminden sonra gelen bu dönem, yedi yaşında başlar ve tüm yaşam boyu sürer. Bu dönemde yeni beceriler kazanılmasından ziyade kazanılmış olan becerilerin daha düzgün, akıcı, profesyonel yapılması beklenir. Kazanılan hareket günlük yaşam aktiviteleri, eğlence ve spor etkinliklerinde bir araçtır. Özelleşmiş hareketler dönemi geçiş, uygulama ve yaşam boyu uygulama olmak üzere üç evreden oluşmaktadır.

Kaba Motor ve İnce Motor Gelişim

Motor gelişim büyük kas (kaba) gelişimi ve küçük kas (ince) gelişimi olmak üzere iki ana kategoride incelenmektedir.

Çocuklarda Motor Gelişimin Desteklenmesi

Motor beceriler çocuklara hayatın genelinde ve özellikle de çoğu okul aktivitesinin gerçekleştirilmesinde yardımcı olur. Bu nedenle ince ve kaba motor gelişimi destekleyici aktiviteler yapmak önemlidir.