Çocuklarda Sinir Sistemi ve Beyin Gelişimi
Sinir Sistemi Ve Beyin Gelişimi
En önemli yaşamsal sistemlerden biri sinir sistemi ve beyin gelişimidir. Sinir sistemi vücudun başlıca kontrol ve iletişim sistemidir.
Sinir Sistemini Oluşturan Hücreler
Nöronlar (Sinir hücreleri): Sinir sistemini oluşturan hücrelere nöron adı verilir. Nöronlar sinir sisteminin en küçük temel yapısal ve fonksiyonel birimidir. Basit veya karmaşık her türlü davranış beynin değişik bölgelerinde bulunan nöronların etkinliğiyle gerçekleşir. Nöronlar arasındaki bilgi geçiş noktalarına sinaps denir.
Glia Hücreleri (Destek Hücreleri): Nöronları besler, korur ve izole ederler.
Sinir Sisteminin Organizasyonu
Sinir sistemi, merkezi sinir sistemi ve çevresel (periferik) sinir sistemi olmak üzere iki bölümden oluşur.
Merkezî Sinir Sistemi: Vücudun yönetimini ve denetimini sağlar. Beyin ve omurilikten oluşur.
Beyin (Serebrum): Merkezi sinir sisteminin en gelişmiş organıdır. Öğrenme, hafıza ve yönetim merkezidir. Beyin 100 milyar kadar nöron, 900 milyar kadar glia hücresi içerir. Beynin dış yüzeyi korteks denen 2-5 mm kalınlığında bir zarla kaplıdır. Beyin korteksi, beynin % 85’lik ağırlığını oluşturan en büyük parçasıdır.
Beynin Bölümleri: Üç katmanlı beyinde, öncelikle alt beyin, daha sonra orta beyin, en son ise üst (ön) beyin (beyin korteksi) gelişmiştir.
1. Ön beyin: Ön beynin en büyük bölümü olan serebrum, hemisferler (yarı küre) ve onların altında yerleşik yapılardan (talamus, hipotalamus, limbik sistem) oluşur. Ön beyindeki korteks kısmında görüntüve sesle ilgili uyarıları algılayan, hafızayı, öğrenmeyi, değerlendirmeyi, sembolleri, konu şmayı ve hayal kurma gibi faaliyetleri idare eden merkezler vardır. Ön beynin ikinci bileşeni ara beyindir. Limbik sistemin beynin öğrenmesinde önemli bir yeri vardır.
Beynin Hemisferleri: Korpus kallosum beynin her iki hemisferini birbirine bağlar, hemisferler arasında bilgi iletişimini ve alışverişini sağlar. Sağ ve sol hemisferin aktif kullanılması beyin kapasitesini arttırmaktadır.
Beyin Lobları: Beynin her bir hemisferi frontal, parietal, temporal ve oksipital lob olmak üzere dört loba ayrılır ve vücudumuzda her bir aktivite ayrı beyin lobları tarafından kontrol edilir.
2. Orta beyin: Görme ve işitme ile ilgili refleks hareketlerin merkezidir. Kas tonusunu sağlayan ve vücudun duru şunu düzenleyen merkezler de burada bulunur.
3. Arka beyin: Omurilik soğanı, pons ve beyincik olmak üzere üç kısımda incelenir. Beynin ikinci büyük parçası olan beyincik vücudun hareket ve denge merkezidir. Omurilik soğanı hayatsal organların, reflekslerin ve dengenin kontrolünü sağlar. Pons hareket ve duyularla ilgili bilgileri içerir
Omurilik: Omurilik, beyine gelen ve beyinden çıkan uyarıların ilgili organ ve yapılara iletilmesini sağlar. Refleks davranışları gerçekleştirir.
Çevresel (periferik) Sinir Sistemi: Organlardan merkezi sinir sistemine mesaj getiren, merkezi sinir siteminden organlara emirleri ileten sinirlerden oluşur. Somatik sinir sitemi ve otonom sinir sistemi olarak iki bölüme ayrılmaktadır.
Beyin Gelişimi
Beyin gelişimi, gebeliğin 25. ve 28. haftalarından başlayıp iki yaşa kadar sürer. Beyin gelişiminin % 75’i doğumdan sonraki dönemde olur. Doğumun ardından üç hafta ile ilk bir yıl içinde en üst düzeyde beyin gelişimi olmaktadır. Nöronların ve glia hücrelerinin büyümesi ve aralarında sinapslar kurulması sonucu beyin ağırlık kazanır. İki yaşında beyin ağırlığı yetişkin beyin ağırlığının % 75’i , beş yaşında % 90'ı kadardır. Beyin hacminde doğum sonrasında en hızlı artış ilk bir yaşta olur. Beynin yaklaşık 78’i su, % 10’u yağ ve % 8’i proteinden oluşur.
Süper-yoğun bebek beyni : Doğum sonrası ilk 8 aylık dönemde beyinde sinapslar hızla gelişir. İki yaş civarında sinapsların sayısı yetişkin seviyesine, üç yaşında ise yetişkin seviyesinin iki katına ulaşır. Üç yaşındaki çocuğun beyni 1000 trilyon sinaps barındırır. Bu nedenle bebeklerin beyinleri süper - yoğun olarak isimlendirilir.
Beyin Gelişiminin Desteklenmesi: Beynin yapısı ve gelişimini etkileyen faktörler genetik, çevre ve deneyimdir. Uyaranlar açısından zengin bir çevre ve tekrarlanan deneyimler çocuğun beyin gelişimini destekler.
Plastisite (beyin esnekliği): Sinir sistemindeki bağlantıların deneyimlere bağlı olarak düzenlenmesidir. Plastisite sayesinde beynin çeşitli bölgeleri zarar görse bile çocuk yeni becerileri kazanmaya ve öğrenmeye devam edebilmektedir.