Doğum Öncesi Gelişim

Doğum Öncesi Dönem

Doğum öncesi gelişim, erkek üreme hücresi olan spermin, dişi üreme hücresi olan yumurtayı döllemesi sonucu zigotun oluşması ile başlar. Döllenmenin akabinde zigot defalarca bölünüp, farklılaşarak insan yapısına dönüşür. Doğum öncesi gelişim üç döneme ayrılır.

1.Germinal Dönem

Döllenmeyle başlayan ve zigotun uterus duvarına yerleşmesine kadar devam eden iki haftalık süredir.

2.Embriyonel Dönem

Germinal dönemden sonraki 3-8. haftalar arasındaki dönemdir. Bu dönemde embriyonun organ taslakları oluşurken (organogenez), embriyo dışı oluşum olan plasenta, umblikal kord ve amniyon kesesi gibi diğer oluşumlar da yapılanır.

3.Fetal Dönem

Gebeliğin 8. haftasından sonra doğuma kadar geçen süredir. Bu dönemde doku ve organların olgunlaşma süreci hızlanır. Dönemin sonuna doğru fetüs dış ortamda yaşama kapasitesine ulaşır.

Doğum Öncesi Gelişim

Doğum öncesi dönemde gelişim üçer aylık zaman periyodlarından oluşan üç trimestire ayrılarak incelenir. Doğum öncesi dönem 3 trimestirden oluşur.

1. Trimestir (1. Dönem)

Doğumdan sonraki ilk 3 aylık dönemdir. Bu dönemde zigot bölünüp 16 hücreli morullaya dönüşür. Morulla yapısı ve uterusa ulaşması 3-4 gün sürer. Morullanın kutuplarında hücreler kümeleşir ve blastosit yapısı meydana gelir. Blastosit, gebelik için kalınlaşmış uterus duvarına yerleşir ve desisua ile üzeri örtülür. Bu duruma yerleşme/yuvalanma/implantasyon adı verilir. Yerleşme bir haftalık sürede tamamlanır. Bu iki haftalık süreç, Germinal Dönem olarak adlandırılır. I. Trimestirde, gebeliğin ilerleyen döneminde fetüsün ihtiyaçlarını karşılayacak, plasenta, amniyon kesesi, amniyon sıvısı, umblikal kord gibi embriyo dışı yapılar şekillenir. Gebeliğin ikinci haftasından sonraki üç ila sekiz haftalar arasındaki sürece Embriyonel Dönem adı verilir. Bu dönemde embriyonun organ taslakları oluşur. Dönem sonunda embriyo 3.5 cm boya, 2 gr ağırlığa ulaşır, insana benzemeye başlar ve kalp atımları doppler ile duyulur.

2. Trimestir (2. Dönem)

Doğum öncesi sürecin ikinci dönemi olup, ikinci üç aylık süreyi ifade eder. Embriyonel dönemin sonundaki 4,5 ve 6. ayları kapsar. Bu dönemde embriyo fetüs adını alır. Fetüs hızla büyüme ve gelişmeye devam eder. Fetüsün anatomik yapısı belirginleşir. Boy ve ağırlığı giderek artar. Hareketleri hissedilir. Dönemin sonunda fetüs yaklaşık 28-30 cm boya, 550-650 gr ağırlığa ulaşır. Akciğerlerde sürfaktan yapımı başlar. Bebek bu dönemin sonunda doğarsa yaşama şansı olabilir.

3. Trimestir (3. Dönem)

Doğum öncesi sürecin üçüncü dönemi olup, son üç aylık süreyi ifade eder. Fetal dönemin son evresidir. Bu dönemde büyüme ve gelişme hızla devam etmektedir. Bebekte boy ve kilo artışı hızlanır. Vücutta yağ kütlesi artar. Sinir sisteminin, vücut kontrolü gelişir. Uyku ve uyanıklık dönemleri görülür. Bebek solunum yapabilir. Kalp atımları hızlanır. Fetüsün ağırlığı 3200 gr ve üzerine, boyu ise 48-52cm’e ulaşır. Dönem itibarıyla bebek yaşama şansına kavuşmuştur. Bu sürecin herhangi bir ayında doğarsa yaşayabilir.

Fetal Gelişimi Etkileyen Faktörler

Gebelik sürecinde anneye ait veya annenin dışında yer alan bazı durumlar fetal gelişimi etkileyebilmektedir. Bunlar, doğum öncesi süreçte annenin yaşı, gebelik sayısı, annenin beslenmesi, radyasyon, hormonlar, genetik etmenler, toksemi, kan uyuşmazlığı, annenin gebelikteki madde bağımlılığı (sigara, alkol, ilaç vb), gebelik sırasında geçirilen hastalıklar ve diğer zararlı etkenler şeklinde sıralanabilir.

Fetal Gelişimin Değerlendirilmesi

Doğum öncesi süreçte gelişim hızla devam etmektedir. Teknolojik gelişmeler sayesinde doğum öncesi dönemde de gelişimi izlemek mümkündür. Gelişim takibinde, riskli durumlar erken dönemde belirlenerek kontrol altına alınabilir. Günümüzde fetal hareketlerin hissedilmesi, ultrason, Nonstres Test, Kontraksiyon Stres Test, Amniyosentez, Koryonik Villüs Örneklemesi, AFP İncelemesi, Fetoskopi, Umblikal Kan Kord Testi gibi yöntemlerle doğum öncesi gelişim takip edilmekte ve fetüsün gelişimini olumsuz etkileyen durumlar saptanabilmektedir.