Ekolojik Sistem Kuramı

Ekolojik Sistem Kuramının Temel Kavramları

Ekolojik sistem kuramı insan gelişimini çevresel ve kişisel faktörler ile değerlendirmekte olup insanları sosyal bir varlık ve canlı bir organizma olarak ele alır. Kuram, geniş çerçevede çocuk ve ergen gelişimine odaklı olup insan gelişimine sosyo -kültürel bir bakış açısıyla bakmaktadır. Bronfenbrenner, büyümekte olan insanı etkileyen kurum ve ortamları açıklarken ekoloji (çevre) kavramını kullanır. Bronfenbrenner çevreyi kapsamlı bir şekilde tanımlar. Çevreyi farklı fakat birbirleriyle ilişkili birkaç kademeden meydana gelen ekolojik güçler, sistemler ve bunların arasında yer alan iki yönlü ve karşılıklı ilişkiler olarak tanımlar. Kuramda birey (organizma) ile aile, toplum gibi çeşitli çevresel sistemler arasındaki ilişkinin anlaşılması üzerinde durulmaktadır. Bronfenbrenner'e göre, bir çocuğun gelişimi, çocuğun içinde bulunduğu çevredeki çeşitli sistemler ve bu sistemler arasındaki karşılıklı ilişkiler tarafından şekillenir. Çocuk çevresinden etkilenirken aynı zamanda çevresini de etkiler. Çocuk gelişimi, aktif bir çocuk ile yakın çevredeki kişiler, nesneler ve semboller arasındaki giderek daha karmaşık bir etkileşim süreci ile gerçekleşir. Bu sürecin etkili olması için, etkileşimin uzun bir süre boyunca ve oldukça düzenli bir şekilde gerçekleşmesi gerekir.

Ekolojik Sistem Kuramının Basamakları

Ekolojik kuram, gelişimde iç içe geçmiş ve bağlantılı yapılar olduğunu kabul eder. Bronfenbrenner'in ekolojik sistemler kuramına göre çocuğu çevreleyen, iç içe geçmiş ve hiyerarşik olarak düzenlenmiş beş sosyo-kültürel katman (mikrosistem, mezosistem, ekzosistem, makrosistem ve kronosistem) birbiriyle etkileşim halinde çocuğun gelişimini şekillendirmektedir.

Birey (Organizma)

Bu katmanların merkezinde çocuk ve çocuğun çevreyle iletişime geçmesine ve çevresel etkilere tepki vermesini sağlayan çocuğa ait yaş, cinsiyet, zeka, yetenek, mizaç, karakter gibi biyolojik ve psikolojik özellikleri bulunur.

Mikrosistem

Mikrosistem çocuğun yakın çevresindeki etkileşimlerdir. Çocuğun gelişiminde en büyük etkiye sahip olup aile, okul ve arkadaş gruplarını kapsar.

Mezosistem

Mezosistem, mikrosistem içinde gerçekleşen karşılıklı ilişkilerdir. Aile - öğretmenler arasındaki etkileşim mezosistem yapısına örnektir.

Ekzosistem

Ekzosistem, çocuğu dolaylı etkileyen kurum ve kişilerden oluşur. Ebeveynlerin iş ortamı, hükümet politikaları ekzosistemin parçasıdır.

Makrosistem

Makrosistem toplumun kültürel değerlerini içerir. Çocukların hangi hedefler doğrultusunda, nasıl yetiştirileceğini belirler.

Kronosistem

Kronosistem tüm sistemleri kapsar, çocuğun yaşadığı çevrede zaman içinde olan değişimlerin çocuğun gelişimini hangi ölçüde etkilediğini ifade eder.

Ekolojik Sistem Kuramının Temel İlkeleri

Çocuk bu modelin merkezindedir.

Çocuğun yaşamında, çocuğu ve birbirini etkileyen çeşitli çevreler vardır. Çocuğun gelişimi bu çevrelerdeki birey ve ilişkilerden etkilenirken aynı zamanda kendisi de bu çevreleri etkiler.

Küçük bir çocuk için en önemli çevre ailesidir.

Çocuğun gelişimi bu sistemlerdeki deneyimlerin niteliğine bağlıdır. Çocuğun bu sistemlerdeki insanlarla ya da nesnelerle olan deneyimlerine proksimal ya da yakın süreçler denir. Proksimal süreçler gelişimi kolaylaştırır ya da engeller.

Sistemler arasındaki ilişkilerin kalitesi ve sıklığı çocuk üzerinde etkilidir.

Çocuğun doğrudan içinde bulunmadığı sistemler de çocuğun gelişimini etkiler. Bu süreçlere distal süreçler denir.

Çocuğun sağlıklı gelişimi için sistemler arasındaki etkileşimin tutarlılığı önemlidir. Sağlık, kişi -çevre uygunluğunun kalitesinin bir sonucudur.