Çocuk Şiiri ve Çocuk Edebiyatina Yansiyan Olumsuzluklar

Çocuk Şiiri Nedir?

Şiir, “zengin sembollerle, ritimli sözlerle, seslerin uyumlu kullanımıyla ortaya çıkan edebî anlatım biçimi” olarak tanımlanmaktadır. Çocuklar için şiir ise, daha çok ses tekrarlarından meydana gelen ritimli ve ahenkli söz olarak tanımlanabilir. Çocuk şiirlerinde karmaşık edebî sanatlara çok fazla yer verilmez. Okul öncesi dönemde ninni ve tekerlemeler, şiir eğitiminin ilk adımı olarak kabul edilebilir.

Çocuk ve şiir arasındaki ilişki doğal bir ihtiyacın uzantısıdır. Çocuk ilk konuşma alıştırmaları sırasında yetişkinleri taklit eder; ses bakımından birbirine benzer kelimeleri söylemeye çalışır. “Baba”, “dede”, “mama...” gibi. Bunun yanında, sözcükleri kendi telaffuz gelişimine paralel olarak değiştirir, kelimelere yeni ve farklı anlamlar yükler ve bunları bir bakıma farkında olmadan mecazlaştırır. “Atta”, “dudu”, “agu...” gibi.

Çocuk şiiri, çağımızda çocuğun keşfedilmesiyle birlikte ortaya çıkan çocuk edebiyatı kavramının doğal bir sonucudur. Çocuk şiirlerinde hareket noktası, çocukların ihtiyaçları ve arzularına uygunluktur.

Çocuk şiirleri kafiyeli ve ölçülü yazılabileceği gibi serbest formda da yazılabilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, ister uyaklı (kafiyeli) ve ölçülü (vezinli) isterse serbest yazılmış olsun, şiirin sesle ilgili kurallarına (melodik yapı) uyulmasıdır.

Çocuğu yetişkinlerin hoşlandıkları şiirlerden zevk almaya zorlamak olumsuz bir etki meydana getirebilir. Çocukları “yetişkin dalkavukluğu”na götüren bu tür tutumlardan sakınmak gerekir.

Öğretici nitelikteki kimi şiirleri çocuklara okumanın ve bu şiirleri ezberlemelerini sağlamanın faydaları vardır. Fakat bu şiirlerin özellikle ölçülü ve kafiyeli olması kolayca ezberlenmelerini sağlayacaktır.

Çocuk Şiirinde Bulunması Gereken Özellikler

Benzetmeler çok karmaşık olmamalı, mecazlı ve istiareli (eğretilemeli) söyleyişlere fazla yer verilmemelidir.

Şiirde işlenen duygu, düşünce ve hayaller çocuk yaşantısıyla ilişkili olmalıdır.

Şiir, uzun mısralardan kurulmamalı; dile getirilen duygu, düşünce ve olay bir beyitte ya da bir dörtlükte anlatılmalıdır.

Kullanılan vezin, tam ve yarım uyaklar, mısra tekrarları şiirde ahenk oluşturmalıdır.

Olay, durum ve düşünceler, kısa ve açıkça anlatılmalıdır.

İnsan, tabiat ve cansız varlıklarla ilgili tasvirler yalın ve anlaşılır olmalıdır.

İşlenen temalarla çocuğa aile, yurt ve millet sevgisi aşılanmalı, yaşama sevincini artırmalı, yapma ve başarma iradesini geliştirmelidir.

Şiir koroları

Şiir koroları okul dönemi çocukları için ilgi çekici toplu etkinliklerdir. Bir şiirin bazı dizelerinin tek tek, bazı dizelerinin de toplu olarak seslendirilmesi biçiminde gerçekleştirilir.

Çocuk Yayinlarinda (Görsel Ve İşitsel) Yer Alan Bazı Olumsuzluklar

Son çeyrek yüzyılda ekonomi politikalarının sosyal politikaların önüne geçmiş olması nedeniyle toplumda şiddet artmış ve şiddet içerikli yayınlar kontrol edilemez bir biçimde yaygınlaşmaya başlamıştır. Her vesileyle övündüğümüz aile değerlerinin erozyona uğraması nedeniyle aile içi şiddet ve özellikle çocuk ve şiddet konusu her alanın olduğu gibi çocuk edebiyatının da önemli bir konusu hâline gelmiştir.

Şiddet Nedir?

Şiddetin, birbirinden farklı birçok anlamı bulunmaktadır. Her tanımın ortak noktası bu kavramın odağında “güç kavramı”nın bulunmasıdır. Bu tanımlara göz attığımızda şu ifadelerle karşılaşırız. Şiddet: “sert ya da acımasız kişilik, güç”, “bir kişiye, güç veya baskı uygulayarak isteği dışında bir şey yapmak veya yaptırmak”, “cinayet, işkence darbe ve etkili eylem, savaş, baskı, suçluluk, terörizm vs.”, “bir karşılıklı ilişkiler ortamında taraflardan biri veya bir kaçının bedensel bütünlüğüne veya törel bütünlüğüne, mallarına veya simgesel, sembolik ve kültürel değerlerine, oranı ne olursa olsun zarar verecek şekilde davranmasıdır.”

Tanımlar dikkate alındığında şiddet kavramını üç başlıkta incelemek mümkündür: Fiziksel şiddet , Sözel şiddet, simgesel şiddet

Çocuk yayınlarında bulunması mümkün olan çeşitli olumsuzluklara karşı çocukların doğru bilgilendirilmesi ve onlara doğru rehberlik edilmesi gerekir.

Çocuk edebiyatı metinlerinde görülen aşırı öğreticilik boyutu; metinlerin mutlak doğru olduğu konusunda ısrarcı yaklaşımlar ve bunların sonucunda çocuk okuyucuyu eleştirel yaklaşımlardan yoksun bırakma, kültürel şiddet, sosyal hayatta görülen psikolojik ve fiziksel şiddetin çocuk edebiyatı metinlerine yansıması bu olumsuzluklardan bazılarıdır.

Medya okuryazarlığı eğitimi çocuklar için hazırlanmış görsel ve basılı eserlerden gelebilecek muhtemel zararların önüne geçilebilmesi için şarttır.

Çocukların ve Ailelerin Çocuk Yayınlarını Kullanmalarına Rehberlik Etmek

Okul öncesi, çocuğa en temel eğitimlerin verildiği bir dönemdir. Bu dönemde alınan doğru eğitim ve çocuğa kazandırılan olumlu nitelikler, onun hayatı boyunca mutlu, sağlıklı ve başarılı bir birey olmasını sağlayacaktır. Bu dönemdeki çocuklara olumlu özellikler kazandırabilmek; onları tanımaktan, anlamaktan ve ona göre davranmaktan geçer. Bu dönemde çocuğa olumlu özellikler kazandırmak, onu olumsuzluklardan korumak görevi anne ve babalara (ebeveyn) düşmektedir