Çocuk Edebiyatı ve Medya Kavramlarına Genel Bir Bakış

Çocuğun Dil ve Zihin Gelişimi

Edebiyatın temel malzemesi dildir. Dil, insanların kendi aralarında iletişim kurmalarını; duygu, düşünce ve isteklerini, birtakım olayları çeşitli mesajlarla birbirlerine nakletmelerini temin eden işaretler topluluğunun genel adıdır. Dil sayesinde düşünme, bellek, problem çözme ve planlama şeklinde adlandırılabilecek süreçler gerçekleşir.

Psikologlar, çocuğun dil edinimiyle ilgili üç temel kuram geliştirmişlerdir:

Davranışçı Kuram

Bebeklerin çıkardığı sesleri yetişkinlerin pekiştirmesiyle bebek sesleri kullanacak, tekrar edecek ve bu şekilde dili öğrenecektir.

Sosyal Öğrenme Kuramı

Seslerin sürekli tekrar edilmesi ve yetişkinler tarafından bunların pekiştirilmesi suretiyle öğrenilecektir.

Psiko-linguistik Kuram: Dilin doğuştan getirilen nörolojik bir özellik olduğunu iddia eden bu kurama göre normal bir doğumla dünyaya gelen çocuk, dili kendiliğinden öğrenebilecektir.

Çocuğun öğrenme yeteneğinin gelişmesinde üç kavram: Oyun, Hayal ve Merak’tır.

Oyun

Oyun her yaşta insanın hayatında önemli yeri olan bir etkinliktir. Yetişkin için eğlenmek, dinlenmek, boş zaman etkinliği gibi anlamlar ifade eden oyun çocuk için, içinde yaşadığı dünyayı, çevresindeki insanları anlama ve tanıma aracıdır.

Hayal

Çocuğun bütün yaratıcılığı hayallerinde gizlidir. Çocuk, hayal ülkesinde yaşayan bir kahramandır. O, kendince bu ülkede mantığın hâkimiyetine girmeden bütün yaratıcılığını ortaya koyar. Nesnelere şartlı bakmaz. Onları olduğundan farklı görebilme yeteneğine sahiptir.

Merak

Çocuğun benlik enerjisi, araştırma ve bilme merakını harekete geçirir. Dünyayı tanımak ve öğrenen aklını tatmin etmek için gözlerini açan çocuğun zihinsel faaliyetlerinden en yoğun olanı şüphesiz meraktır. Çocuğun evren karşısında meraklı ve kaygılı bir duruşu vardır. Çocuk edebiyatındaki “çocuksu duyuş ya da ruh hâli ve çocuksu bakış” kısmen çocuğun zihinsel faaliyetlerinin nasıl işlediğini anlamaya çalışmak için ortaya atılan kavramlardır.

Çocuk ve Edebiyat Kavramları

Çocuk, bebeklik ve ergenlik çağı arasındaki gelişim devresini yaşayan insandır. Çocukluk bazı kaynaklarda iki bazı kaynaklarda dört bölümde incelenmektedir. Çocukluğu ilk devre (0-6) ve ikinci devre (6-16) olarak ikiye ayırırlar. Bu iki devrede çocuk, beden gelişiminin yanı sıra zihinsel, dilsel ve davranışsal anlamda gelişimini tamamlar ve ergenlik çağına adım atar.

Edebiyat ise, Türk Dil Kurumu Sözlüğü’ne göre “Olay, düşünce, duygu ve hayallerin dil aracılığıyla sözlü veya yazılı olarak biçimlendirilmesi sanatı”dır.

Çocuk Edebiyatının Hedefleri Nelerdir?

Çocuğun dil ve zihin gelişimini desteklemek
Değişik yaşlarda ilgi duyduğu konuları dikkate almak
Çocuğa ilk kitap eğitimini vermek
Çocuğa ilk edebî ve estetik değerleri kazandırmak
Olumlu kişilik özellikleri kazanması için çocuğa ortam hazırlamak
Çocukları günlük hayatın gerçekleri konusunda bilgilendirmek
Çocukların yaratıcı hayal güçlerini uyandırmak
Okuma, dinleme; anlama, anlatma ve görsel okuma becerilerini geliştirmek
İyi kitap kavramını uygun örneklerle kazandırmak
Düşünen, eleştirebilen ve sorgulayan bir okuyucu yapmak
Bireysel, genel ve millî kültür bakımından seviyesini yükseltmek
Seçme iradesine kalite anlayışı getirmek
Çocuğun hayal dünyasını zenginleştirmek, merak ve şaşırma duygusunu kamçılamak
Çocuğun öğrenmesi istenen kavramları oyun mantığıyla pekiştirmek

Çocuk ve Kitap İlişkisi

Çocuklara kitap eğitimi kazandırmak için okuma ve yazma öğrenmelerini beklemek gerekmez. Dolayısıyla kitap eğitimi, okuma ve yazma eğitiminden önce başlamalıdır. İlk başta bir oyun aracı olarak gördüğü kitabın giderek çocuk tarafından fark edilmesini sağlamak ebeveyn ve öğretmen için bir görevdir. 0-6 yaş çocukların kitapla tanıştıkları ilk dönem olarak değerlendirilmektedir.

Çocuk Kitaplarının Tasnifi

“Çocukların yaş gruplarına ve cinsiyetlerine göre çocuk kitapları hem şekil hem de içerik açısından farklıdır. Çocuk kitaplarını:

Edebî olmayan kitaplar
Edebiyata hazırlayan kitaplar
Edebî kitaplar

olmak üzere üç başlıkta incelemek mümkündür.

Edebî Olmayan Kitaplar

Alfabeyi öğretme amacıyla hazırlanan kitaplardır. Bunlar resimli kitapların bir alt türüdür.

Edebiyata Hazırlayan Kitaplar

Bunlar resimli kitaplardır. Daha çok okul öncesi içindir. Anne ve baba, çocuklarıyla kitap sayesinde bir araya geldiği için çocuk şuuraltında kitaba farklı bir sevgiyle yaklaşır.

Edebî Kitaplar

Bu tür kitapların yaş grubu yoktur. Çocukların okuyacağı düşünülerek hazırlanan kitapların edebî değerinin bulunması gerekir. Yaş grubu bulunmadığı için bu tür kitapların kahramanlarının çocuklar arasından seçilmesi şart değildir.