Çocukluk Döneminde Obezite

Obezitenin Tanımı ve Görülme Sıklığı

Dünya Sağlık Örgütü tarafından sağlığı bozacak şekilde vücut yağının artması olarak tanımlanan obezite, küresel, önlenebilir ve epidemik bir halk sağlığı sorunudur. Dünyada ve ülkemizde sıklığı gün geçtikçe artmaktadır.

Obezitenin Saptanması

Vücut yağının değerlendirilmesinde pratik, ucuz ve kolay olduğu için ağırlık, boy ve beden kitle indeksi ile birlikte bel çevresi, deri kıvrım kalınlıkları, bel/boy oranı ve boyun çevresi kullanılabilmektedir. Yoğunluk temelli yöntemler, görüntüleme yöntemleri ve biyoelektriksel impedans analizi gibi direk ölçüm yöntemleri pahalı olduğu, pratik olmadığı ve ölçümü uzmanlık gerektirdiği için çok fazla tercih edilmemektedir. Vücut ağırlığı değerlendirilirken 5 yaşın altındaki çocuklar için DSÖ'nün geliştirdiği Büyüme Standartları, 5 -19 yaş arasındaki çocuklarda Büyüme Referansları kullanılmalıdır.

Obezitenin Nedenleri/Risk Faktörleri

En basit şekliyle alınan enerjinin harcanan enerjiden fazla olduğu zaman ortaya çıktığı bilinse de altta yatan mekanizmalar oldukça karmaşıktır ve multi -faktöriyeldir. Obezite birçok biyolojik, çevresel ve davranışsal faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çık maktadır.

Biyolojik Faktörler

Genetik, nöro -endokrin durum, virüsler, beyin bağırsak aksı, bağırsak bakteri profili, intrauterin ve postnatal maruziyetler, kullanılan ilaçlar, psikolojik durum, yaş ve cinsiyet obezite riskini etkileyen biyolojik faktörler arasında bulunmaktadır.

Davranışsal Faktörler

Beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite ve uyku süresi davranışsal faktörler içerisinde değerlendirilmektedir. Çocukluk döneminde şekerli içecekler, yağ ve şeker oranı yüksek atıştırmalıklar, fast -food tüketimi obezite riskini önemli düzeyde artırmaktadır.

Çevresel Faktörler

Obeziteye neden olan aşırı yeme, fazla enerji alımı ve şehirleşme ile az hareket üzerine kurulu obezojenik çevr e;sosy oekonomik faktörler ;kültürel değerler veçeşitli çevresel kimyasallar obezitenin çevresel nedenleri arasındadır.

Obezitenin Neden Olduğu Sağlık Sorunları

Çocukluk döneminde obezite ; kardiyovasküler, solunum, endokrin, gastrointestinal, kas -iskelet başta olmak üzere birçok sistemi olumsuz etkilemektedir.

Obezitenin Neden Olduğu Sosyal-Duygusal Sorunlar

Çocukluk döneminde obezite; düşük öz -saygı, depresyon, anksiyete ve sosyal izolasyona neden olmaktadır.

Çocukluk Döneminde Obezitenin Önlenmesi ve Tedavisi

Çocukluk dönemindeki hafif şişmanlık ve obezitenin değerlendirme, önleme ve tedavi uygulamalarında dört basamaktan oluşan bir hizmet planı önerilmektedir. Birinci basamakta, toplumsal önleme hizmetleri; ikinci basamakta kişiye göre yapılandırılmış ağırlık yönetimi hizmetleri; üçüncü basamakta multi -disipliner destek ve son basamakta ilaç veya cerrahi tedavi yer almaktadır.

Çocukluk Dönemi Obezitenin Önlenmesi

Çocukluk dönemi obezitesinin önlenmesi için çocuk, ev, okul ve sosyal çevresi ele alınarak değerlendirilmedir. E beveynler sağlık beslenme ve fiziksel aktivitenin önemi konusunda eğitilmelidir. Çünkü çocuklar rol model olarak ebeveynlerini örnek alırlar ve onların yaşam tarzını benimser. Ebeveynler hem örnek olmalı hem de çocuğu sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivite konusunda teşvik etmelidir. Çocukların diğer yaşam alanı olan okullarda öğretmenlere eğitim verilmeli; okul müfredatı, yemekleri ve kantinleri sağlıklı beslenme ve fiziksel aktiviteye yönlendirecek şekilde düzenlenmelidir. Çocuklarda fiziksel aktiviteyi artıracak oyun alanları, parklar gibi çevresel düzenlemeler yapılmalıdır. Gıda sanayi sağlıklı besin üretimine ağırlık vermelidir. Devletin plan ve politikaları da tüm bunları desteklemelidir.

Çocukluk Dönemi Obezite Tedavisi

Çocukluk dönemi obezite tedavisinin temelinde beslenme, egzersiz ve davranış değişikliği tedavileri yer almaktadır. Eğer şiddetli obeziteye diyabet, hipertansiyon, dislipidemi gibi diğer sağlık sorunları eşlik ediyor ve diyet ile başarıya ulaşılamıyorsa ilaç tedavisi veya adolesanlarda cerrahi tedavi uygulanabilmektedir.

Beslenme Tedavisi

Çocuğun ve adolesanın gereksinimi kadar enerji alması sağlanmalıdır. Çocuğun yeterli ve dengeli, beslenmesi hedeflenmelidir. Boş enerji kaynağı olan y ağlardan ve şekerlerden enerji alımı sınırlandırılmalıdır. Sebze ve meyve, tam tahıl, baklagil tüketimi artırılmalıdır. Şekerli içecek tüketimi azaltılmalıdır. Evde yemek yeme, kahvaltı yapma, sağlıklı besinlerden oluşan ara öğün alışkanlığı artırılmalı, fast-food tüketimi azaltılmalıdır.

Egzersiz Tedavisi

Egzersiz tedavisinde, çocuğun ekran karşısında oturarak geçirdiği zaman azaltılmalı, aktif olarak hareket ettiği oyunlar desteklenmelidir. Beş yaşından küçük çocuklarda günde en az 180 dakika fiziksel aktif zaman, daha büyük çocuk ve adolesanlarda günde en az 60 dakika orta veya ağır düzey aktivite yapması önerilmektedir.

Davranış Değişikliği Tedavisi

Tedavinin başarıya ulaşması kesin ve geri dönüşsüz olması yaşam tarzının değiştirilmesine bağlıdır. Beslenme ve egzersiz tedavisinde öğrenilenlerin davranışa aktarılmasında ve ömür boyu devam eden bir yaşam tarzına dönüşmesinde davranışsal tedavi destek sağlamaktadır.