Adölesan (Ergenlik) Dönemde Beslenme

Giriş

Dünya sağlık örgütü 10- 19 yaşları adölesan, 15 -24 yaşları genç olarak tanımlamaktadır. Yetişkin dönemdeki boyun %15 -25’i, ağırlığın ise %50’si adölesan dönemde oluşur. Adölesan beslenmesi; uygun büyüme gelişmenin sağlanması, potansiyel tam büyümeye ulaşılması ve kronik hastalıkların (obezite, osteoporoz, diyabet, kalp hastalıkları, kanser) önlenmesi için önemlidir. Adölesanların yeni davranış arayışları nedeniyle; adölesan dönem, sağlığı geliştirici beslenme eğitimi için en uygun zaman dilimidir.

Adölesanlarda Yeme Davranışını Etkileyen Faktörler

Adölesan beslenmesi kişisel, çevresel ve makrosistemlerden etkilenmektedir.

Beslenme Açısından Riskli Olan Adölesanlar

Besin seçen, sağlıksız yeme davranışları olan, besin kaynaklarına ulaşamayan, vücut görüntüsünde kaygı taşıyan, büyüme ve gelişmesi geride olan, herhangi bir kronik hastalığa sahip olan, sporla uğraşan, sigara ve alkol gibi olumsuz yaşam şekli olan adölesanlar beslenme açısından risk taşımaktadır.

Adölesanlarda Görülen Beslenme Sorunları

Adölesanlarda öğün atlama, yetersiz besin hijyeni, vejetaryan beslenme, yeme davranış bozuklukları, obezite, fast food tarzı beslenme gibi beslenme sorunlarına sık rastlanmaktadır.

Adölesanların sık tükettiği fast foodların toplam ve doymuş yağ içerikleri yüksek, posa, vitamin ve mineral içerikleri düşüktür. Fast food beslenme şekli; adölesanda obeziteye, hipertansiyona, kan yağlarının yükselmesine, kalp hastalıklarına ve şeker hastalığına yol açmaktadır. Yüksek enerjili besinler, teknolojik ilerlemeler, ekonomik durumun iyileşmesi ile besine hızlı ulaşma, hareketsiz yaşam, iştah artışı, kahvaltı atlama, kısa uyku süresi adölesanlarda obeziteye neden olmaktadır. Tipik adölesan diyetinde; toplam yağ, doymuş yağ, kolesterol, tuz, şeker tüketimi yüksektir. Folik asit, A, B 6, C, E vitaminlerinin; demir, çinko, magnezyum, fosfor, kalsiyum minerallerinin tüketimi yetersizdir.

Adölesanlarda Yeme Davranış Bozuklukları

Fiziksel olarak ilgi çekmek, spor performansını artırmak, akran davranışları, zayıf olma yönündeki sosyal baskı, şişmanlıkla ilgili damgalanmalar, adölesanlarda yeme davranış bozukluklarına neden olmaktadır. Vücut algısında bozulma, kilo almaktan korkma, düşük enerjili beslenme, yağlı besinlerden kaçma, aç kalma, öğün atlama, uzun süreli diyet uygulamaları, kendini zorlayarak kusma, idrar söktürücü ve ishal yapıcı ilaçları kullanma, depresyon, düzensiz adet görme veya adet görememe, aşırı zayıflık, kilo dalgalanmaları adölesandaki yeme davranış bozukluklarının belirtileridir. Adölesan, zayıf olsa bile kilo alma korkusuyla yemek yemeyi reddediyorsa anoreksiya nervoza; sık tekrarlanan, kontrolsüz, aşırı yemek yeme nöbetleri ile kusma, ishal yapıcı ilaç kullanımı, idrar çıkışını artıran ilaç kullanımı, kalın bağırsaktaki dışkıyı hızlı boşaltan ilaç kullanımları, açlık periyodu, aşırı egzersiz gibi telafi edici davranışlar sergiliyorsa bulimiya nervoza varlığından söz edilebilir.

Adölesanlarda Besin Ögesi Gereksinimleri

Hızlı büyüme döneminde oldukları için adölesanların enerji, protein, kalsiyum, demir gereksinimleri fazladır. Adölesanlar besin ögesi gereksinimlerini karşılamak için farklı besin grublarından yeterli porsiyonlarda tüketmelidir. Bir adölesan, günlük olarak en az 5 porsiyon sebze -meyve, 3 porsiyon süt ve ürünleri, 3 porsiyon et, 6 porsiyon tahıl grubundan tüketmelidir.

Adölesanların Sağlıklı Beslenme Alışkanlıkları Kazanması İçin Çözüm Önerileri

Adolesanlarda sağlıklı beslenmenin sağlanması için adölesan yemeklerinde kullanılan yağ miktarı azaltılmalı, kızartma türü pişirme uygulamalarından kaçınılmalı, atıştırmalıkların besin değeri artırılmalı, daha düşük maliyetleri besin alternatifleri sunulmalı, okullarda sağlıklı beslenme ile ilgili programlar uygulanmalı, okullarda yemek verilmeli, okullarda sağlıksız yiyecek veren otomatlar kaldırılmalı, sağlıklı besin satan kantinler oluşturulmalı, ders müfredatlarına sağlıklı beslenme, fiziksel aktivite, vücut imajı, sağlıklı yemek hazırlama ve pişirme, bilinçli gıda tüketicisi gibi konular eklenmelidir. Adölesanlara kendi öğrenme özelliklerine uygun beslenme eğitimi verilmelidir. Adölesan fiziksel aktiviteye yönlendirilmelidir. Ayrıca devlet yöneticileri; ulusal düzeyde adölesanlara yönelik sağlıklı beslenme politikaları oluşturmalıdır.