Çocukları Tanımada Kullanılan Projektif Testler

Projektif Testler

Projektif kavramı, ilk olarak Sigmund Freud tarafından ortaya atıldı. Freud teorisinde, bilinçdışı güdüler insan davranışının çoğunu kontrol ettiğini belirtti. Bu kavram, bir kişinin bilinçsizce içsel duygularını dış dünyaya yansıttığı ve daha sonra bu duyguların dış dünya tarafından kendisine karşı tepkimede bulunduğu psikolojik bir mekanizmadır. Geçmiş bugünü nasıl etkiliyor ise, insanın bilinç dışı ve bilinç arasındaki ilişki de benzer şekilde birbirini etkilemektedir. Çünkü bireyin şu anki durumu veya hayattaki konumu, geçmişte yaptığı seçimler üzerine kuruludur. Birinin geçmişinden bugüne kadar onu rahatsız eden problemleri varsa, o zaman bu problemlerin çözülmesi gerekir. Bu durum özellikle psikolojide, projektif testlerin çok faydalı olabileceğini göstermektedir. Aslında insanların yaşadıkları sorunların temelinde, bilinç dışında hareketsiz duran duygu ve düşüncelerdir. Bilinç dışı zihin, bilinçli düşünce ve davranışların temelini oluşturur. Bilinç dışında hareketsiz duran ama rahatsız edici olan bu duygu ve düşüncelerin ortaya çıkarılması ve işlenmesi (bilinç düzeyine çıkarılması) projektif testler sayesinde olmaktadır.

Projeksiyon (yansıtma), bireyin kabul edilebilir düşüncelerini, sanki kendisine değil de başkalarına aitmiş gibi onlara (başkalarına) yansıtmayı içeren bir savunma düzeneği olarak tanımlanabilir. Bireyin bilinçli güdülerini ve duygularını değerlendirmektir. Yapılandırılmış veya yapılandırılmamış uyaran veya durumun, bireyin duygularını, arzularını ve gereksinimlerini o duruma yansıtmasını sağlayacağı varsayımına dayanmaktadır. Bu bağlamada projektif test, belirsiz sahnelere, kelimelere veya resimlere yanıtlar verdiğimiz bir tür kişilik testidir (Nunez, 2015). Bu test, deneğe (danışana), belirsiz görsel uyaran sunan ve deneğin aklına ne gelirse onu yanıtlamasını isteyen kişilik değerlendirmeleridir.

Projektif Testlerin Güçlü ve Zayıf Yönleri

Projektif testler en çok terapötik ortamlarda kullanılmaktadır. Çoğu zaman terapistler bu testleri bireyler hakkında niteliksel bilgiler elde etmek için kullanırlar. Diğer yandan bazı terapistler, insanların sorunlarını tartışmayı teşvik etmek ve duygu ve düşüncelerdeki dirençleri kırmak için projektif testleri kullanırlar. Bu bağlamda projektif testlerin bazı faydaları olsa da, aşağıdakiler dâhil olmak üzere bir takım zayıf ve sınırlı yönleri vardır:

Standart derecelendirme ölçekleri olmayan projektif testler, hem geçerlilik hem de güvenirlikten yoksun olma eğilimindedir (Geçerlik, bir testin ölçmek istediği şeyi ölçüp ölçmediğini ifade ederken, güvenirlik, test sonuçlarının tutarlılığını ifade eder)

Projektif testlerin puanlanması oldukça özneldir, bu nedenle cevapların yorumlanması bir uzmandan diğer uzmana önemli ölçüde değişebilir (deneğin yanıtları, bir uzmanın tutumlarından veya test ortamından büyük ölçüde etkilenebilir)

Bu testler, Gestalt ve Psikanalizden köken alsa da, dayandığı homojen bir teorik çerçeve yoktur. Diğer yandan bu testleri uygulamak için yoğun ve kapsamlı bir eğitim almak gerekmektedir.

Projektif Testlerin Güçlü Yönleri

Bazı araştırmalar (özellikle Roscharch için) psikoz, bipolar bozukluk veya borderline kişilik bozukluğu olan hastaları belirlemede yardımcı olabilir.

Spesifik patolojileri değerlendirme ihtiyacının ötesinde, bu testler oldukça zengin bilgiler sağlayabilir ve terapide çalışmak için gerekli olan bilinçdışı süreçler tespit edilebilir.

Projektif testleri uygulamak uzmana/terapiste birçok yararlı bilgi sağlayabilir, ancak teşhisin bu testlere dayandırılmaması gerekmektedir. Hastanın sorunlarını ve endişelerini tespit etmek için tamamlayıcı araçlar olarak iyi çalışmaktadır. Kişiliği, psikolojik ve bilişsel süreçleri değerlendirmek için metodolojik olarak etkili olduğu gösterilen başka bilişsel testler olduğunu belirtmekte yarar vardır.

Projektif Testlerin Sınıflandırması

Belirsizlik Derecesine Göre Sınıflandırma

Yapılandırılmamış: Test maddelerinin veya niteliklerinin, testi alan her birey için tek tip ve açıkça tanımlanmamış bir model oluşturma anlamına gelmektedir. Belirsiz bir uyaran durumu, test edilen kişiler arasında çeşitli tepkilerin yanı sıra bir bireyden birden çok farklı tepki ortaya çıkabilir. Bu nedenle, yansıtmalı testte birey, yapılandırılmamış bir durumun yorumlanmasında çoğunlukla gizli ve bilinç dışı süreçlerin ön planda olduğu kişilik özelliklerini yansıtmak için büyük bir fırsata sahiptir.

Yarı Yapılandırılmış: Bu kategorideki testler tanımlanmış bir konuyu kapsamaktadır ancak bu konunun nasıl ele alınması gerektiğine ilişkin çok az özellik barındırmaktadır. Oldukça spesifik ve deneğin yanıtlarını dair bir cevap aralığıyla sınırlarlar.

Yanıtın Niteliğine Göre Sınıflandırma

Yapısal Testler: teste alınan bireyin henüz yapılandırılmamış malzemeler üzerinde çerçeve yapılardan oluşturduğu tüm test durumlarını ifade eder. Parmak boyama ve çizim tamamlama en iyi örnekler olarak sayılabilir. Bireyin resme bakarak ne gördüğünü veya resmin ne anlatmak istediğini gösteren görsel malzemeden oluşmaktadır. En iyi örnek Rorschach testidir.

Yapıcı testler: Teste alınan bireyin belirli bir görevi oluşturmasının gerekli olduğu testlerdir. Testör tarafından belirtilen sınırlar içinde deneğe bir yapının bir derecesini dayatmasıdır. Dolayısıyla bu test kategorisi, testörün serbest olduğu ancak deneğin belli sınırlar için ona verilen malzemeyi kullanarak bir durumu kurgulamasıdır. Denekten belirli bir resim çizmesi ve bunu anlatması, hikâye uydurması ya da sunulan belirsiz bir resme ilişkin öykü kurgulaması istenir (Seven, 2016).

Yorumlayıcı Testler: Teste alınan kişiye verilen malzemenin kapsamlı bir anlam katması gereken tüm testler. Tematik Algılama Testi (TAT) ve Kelime İlişkilendirme Testi bu kategori altında yer almaktadır. Amacı bir hikâye anlatmak olan, farklı derecelerde tanımlı, insani veya insan dışı içeriğe sahip görsel materyal barındıran testlerdir.

Katartik Testler: Teste alınan kişiye çatışmalarını, arzularını ve gereksinimlerini serbest bırakması için bazı manipülatif görevler aracılığı ile fırsat verilen durumları içerir. Oyun teknikleri en iyi örneği olarak belirtilebilir.