Hükümlünün Yeri, Hükümlülerin Hakları Ve Yükümlülükleri

Günümüzde artık işlediği suç ne kadar korkunç olursa olsun, hükümlünün insanlığının değil, sadece özgürlüğünün elinden alındığı; insan olmaktan kaynaklanan hakların sahibi olmaya devam ettiği kabul edilmektedir. Bununla birlikte hürriyetinden mahrum olan hükümlülerin hapis cezasının infazı müddetince yerine getirmek zorunda olduğu bazı yükümlülükler de bulunmaktadır. Hükümlülerin hakları ve yükümlülükleri 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile bu kanunun uygulanmasını göstermek üzere çıkarılan Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi İle Ceza Ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzük kapsamında ayrıntılı biçimde düzenlenmiştir.

Türk infaz hukukunda hükümlülerin hakları; avukat ve noterle görüşme hakkı, kültür ve sanat etkinliklerine katılma hakkı, ifade özgürlüğü, kütüphaneden ve süreli veya süresiz yayınlardan yararlanma hakkı, barınma hakkı, giyim yardımından faydalanma hakkı, telefon ile haberleşme hakkı, radyo ve televizyon yayınları ile internet olanaklarından yararlanma hakkı, mektup, faks ve telgrafları alma ve gönderme hakkı, dışarıdan gönderilen hediyeleri kabul etme hakkı, din ve vicdan özgürlüğü, muayene ve tedavi hakkı ile beslenme hakkı şeklinde sıralanmaktadır. Hükümlülerin CGTİHK m. 59'da sıralanan kurallar çerçevesinde avukat ve noterle görüşme hakkı vardır. Ceza infaz kurumlarında kültür ve sanat programları düzenlenir ve kurumun büyüklüğüne göre kütüphane oluşturulur. Hükümlü, mahkemelerce yasaklanmamış olması koşuluyla süreli ve süresiz yayınlardan bedelini ödeyerek yararlanma hakkına sahiptir. Hükümlüler, sıfatlarına uygun biçimde barınma hakkına sahiptir. Muhtaç durumda olan hükümlülere talepleri hâlinde, idare tarafından iklime ve sağlığa uygun giysiler verilir. Kapalı ceza infaz kurumunda bulunan hükümlüler, belgelendirmeleri koşuluyla eşi, üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımları ve vasisi ile telefon görüşmesi yapabilir. Hükümlünün, ceza infaz kurumlarında merkezî yayın sistemi bulunduğu takdirde bu sisteme bağlı olarak radyo ve televizyon yayınlarını izleme hakkı vardır. Hükümlü, kendisine gönderilen mektup, faks ve telgrafları alma ve ücretleri kendisince karşılanmak koşuluyla, gönderme hakkına sahiptir. Hükümlü, mensup olduğu dinin bayram günlerinde, yılbaşında ve doğum günlerinde dışarıdan gönderilen ve kurum güvenliği için tehlikeli olmayan hediyeyi, mevzuattaki esaslar dâhilinde kabul etme hakkına sahiptir. Din ve vicdan özgürlüğü, hapis cezasının veya tedbirlerin infazı sırasında da her türlü müdahaleden ayrık olarak varlığını sürdürmelidir. Hükümlü, beden ve ruh sağlığının korunması, hastalıklarının tanısı için muayene ve tedavi olanaklarından, tıbbî araçlardan yararlanma hakkına sahiptir. Hükümlüye kendi niteliklerine uygun besin ve içme suyu sağlanmalıdır. Kanun koyucu hükümlülerin hakları konusunda, tutukluluk hâliyle uzlaşır nitelikte olanların tutuklular hakkında da uygulanabileceğini kabul etmiştir.

Türk infaz hukukunda hükümlünün yükümlülükleri; cezayı çekme, güvenlik ve iyileştirme programlarına uyma yükümlülüğü, sağlığın korunması kurallarına uyma yükümlülüğü, bina ve eşyanın korunması yükümlülüğü ve kurum yaşamı esnasında kanunla belirtilen esas ve kurallara uyma yükümlülüğü olarak sıralanmaktadır. Hükümlü, hapis cezasının yerine getirilmesine katlanma ve bu amaçla düzenlenen infaz rejimine uygun tutum ve davranışlar içinde bulunmakla yükümlüdür. Hükümlü, hem kendi, hem de diğer hükümlülerin sağlığını tehlikeye düşürebilecek eylemlerden kaçınmakla yükümlüdür. Hükümlü, barındırıldığı odayı, kurum binasını ve yönetimce kendisine bırakılan şeyleri düzenli bir biçimde kullanmak ve bunlarla diğer kişilere ait eşyayı özenle korumakla yükümlüdür. Hükümlülerin çalıştırılması her ne kadar İnfaz Kanunu’nda hükümlünün yükümlülükleri başlığı altında düzenlenmiş olsa da Türk hukukunda hükümlülerin çalıştırılması zaruri değil, ihtiyaridir. Hükümlüler, ayrıca kurumların iç yönetmeliklerine ve kanunda belirlenen diğer yükümlülüklere uymak zorundadır.