Ceza Hukukuna Giriş

Ceza Hukukunun Tanımı ve Hukuk Düzeni İçindeki Yeri

Ceza hukuku, suç teşkil eden hukuka aykırı eylemlerin neler olduğunu ve bu eylemler karşılığında hangi yaptırımların uygulanacağını düzenleyen bilim dalıdır. Ceza hukuku, devletin cezalandırma tekelinin bulunması ve suç mağdurunun cezadan feregat edememesi nedeniyle kamu hukuku içerisinde yer almaktadır. Ceza hukuku da kendi içerisinde maddi ceza hukuku, ceza muhakemesi hukuku ve ceza infaz hukuku olarak ayrılmaktadır. Ceza hukukumuzda temel kanun niteliğindeki 26 Eylül 2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir ve hâlen yürürlüktedir.

Ceza hukukunun amacı, toplumsal düzeni sağlayarak bireysel özgürlükleri ve hukuki değerleri korumak ve güvence altına almaktır. Bunu sağlamak için kişileri suç işlemekten alıkoymak gerekir. Bireyin cezalandırılması özel önleme, toplumun bu sayede uyarılması ise genel önleme amacını ifade eder. Bireyin işlediği suçun cezasını çekmesi ve topluma yeniden kazandırılması esas alınmalıdır.

Modern ceza hukukunun temel kavramları olarak suç, ceza ve güvenlik tedbirlerinden bahsedilmektedir. Suç, ceza yaptırımıyla karşılanan hukuka aykırılıktır. Ceza ise ceza kanunlarında açıkça yasaklanan fiiller karşılığında uygulanabilen yaptırımdır. Ceza yerine veya ceza ile birlikte uygulanan yaptırıma ise güvenlik tedbiri denilmektedir. Öncelikle her suçun bir hukuka aykırılık oluşturduğunu, ancak her hukuka aykırılığın suç teşkil etmediğini bilmek gerekir. Örneğin haksız fiil borçlar hukuku yaptırımı olan tazminatla; kabahat ise idare hukuku yaptırımlarıyla söz gelimi idari para cezası ile karşılanır. Hâlbuki bir fiil suç olarak kabul edildiğinde buna uygulanacak yaptırım ceza veya güvenlik tedbirleridir. Ceza da kendi içinde hapis ve adli para cezası olarak ikiye ayrılır.

Ceza Hukukunun Kaynakları

Ceza hukuku doğrudan veya dolaylı kaynaklardan beslenir. Ceza hukukunun doğrudan kaynakları arasında anayasa, temel hak ve hürriyetlere ilişkin uluslararası sözleşmeler ve kanunlar yer almaktadır. Dolaylı kaynaklar ise esas itibarıyla bilimsel eserler ile mahkeme içtihatlarından teşekkül etmektedir.

Ceza Hukuku Kurallarının Yorumu

Ceza hukukunda niteliği bakımından yorum yöntemleri; sözel, sistematik, tarihsel ve amaçsal yorum olmak üzere dört ayrımda incelenmektedir. Ceza hukukunda yorumu yapan organa göre yorum çeşitleri yasama, yargı ve doktrin yorumudur. Ceza hukukunda niteliğine göre yorum çeşitleri ise daraltıcı, genişletici ve düzeltici yorum olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

Ceza Hukukunun Diğer Hukuk Dalları ve Disiplinlerle İlişkisi

Ceza hukukunun ilişkili olduğu birtakım hukuk dalları ve disiplinler söz konusudur. Bunlar arasında özellikle anayasa, idare, ceza muhakemesi hukuku, infaz hukuku ve medeni hukuk ile borçlar hukuku gibi hukuk dallarının yanı sıra; kriminoloji, kriminalistik, viktimoloji, adli tıp gibi bazı yardımcı disiplinler incelenmektedir.

Ceza Hukukuna ve Suç Politikasına Egemen Olan Temel İlkeler

Demokratik ve modern ceza hukuku sistemlerinde ceza hukukunun genelgeçer prensiplerle sınırlarının tespit edilmesi gerekir. Ceza hukukuna ve devletin suç politikasına hâkim olan prensipler ise esasen “hukuk devleti ilkesi”, “hümanizm ilkesi”, “kusur ilkesi”, “kanunilik ilkesi”, “şahsilik ilkesi”, “adalet ve kanun önünde eşitlik ilkesi” ile “orantılılık ilkesi” biçiminde sıralandırılmaktadır.