Risk Mevzuatı
Ülkemiz Normlarında Risk
Ülkemizde mevzuat unsurları hiyererşik sırasına göre anayasa, uluslar arası antlaşmalar, kanun, kanun hükmünde kararnameler, tüzük, yönetmelikler, yönerge, tebliğ, genelge ve talimatlar olarak değerlendirilmektedir.
Risklerden Korunma Yükümlülüğü
Çalışanların ruh ve vücut bütünlüğüne zarar verebilecek olan tehlikelerin belirlenmesi, belirlenen bu tehlikelerin zarar verme ihtimalleri olan risklerin tespit edilmesi, bu riskleri işletme şartlarına göre belirlenen ‘’ kabul edilebilir risk seviyesine ‘’ indirgeyecek politikaları üretme görevi, işverenin sorumluluğundadır. Bu çalışmaların dokümantasyonu olan risk değerlendirme raporunun hazırlanması sorumluluğu ortadan kaldırmamaktadır. Risk değerlendirme raporunun yaşatılabilir olması, denetimi ve gözetimi de işveren sorumluluğundadır.
4857 sayılı iş kanunun 77. maddesine göre, İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar.
6331 sayılı kanunun 4. maddesi ve risk değerlendirmesi yönetmeliğinin 5. maddesi gereğince işveren;, mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.
Bir işyerinde birden fazla işveren varsa , alt işverenlerin ayrı ayrı risk değerlendirmesi yaptırılması ve birer nüshalarının imzalı bir şekilde muhafaza edilmesi 6331 sayılı kanun 23. maddesi ve risk değerlendirme yönetmeliğinin 14. maddesi gereğince asıl işverenin yükümlülüğündedir.
Risk Değerlendirme Ekibi
Risk değerlendirmesi çalışması gerek bilgi birikim hususunda ve gerekse yaşatılabilir bir kültür envanteri olabilmesi gereğince, bir kişi tarafından değil bir ekip tarafından gerçekleştirilmelidir. Mevzuat unsurlarından risk değerlendirme yönetmeliğinde bu konu 6. madde ile düzenlenmiştir. Risk değerlendirme ekibinin tamamının, raporun her sayfasına paraf, son sayfasına ıslak imzası gerekmektedir. Hazırlanan raporun muhafazası işveren tarafından sağlanacaktır.
Risk değerlendirme yönetmeliğinin 6. maddesine göre; risk değerlendirmesi, işverenin oluşturduğu bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Risk değerlendirmesi ekibi, işveren veya işveren vekili, İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri, işyerindeki çalışan temsilcileri, işyerindeki destek elemanları, işyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlardan oluşmaktadır.
Risk Değerlendirme Süreci
Risk değerlendirme raporu hazırlığı süreci işyeri ve eklentileri, çalışma yöntem ve materyalleri, ekipmanları, iş teftiş denetim sonuçları, yaşanılmış iş kazası ve meslek hastalıkları sonuçları, işyerinde gürültü, titreşim ve toz gibi parametreleri ölçmek sürecin başlangıç aşamasıdır. Mümkün olduğu kadar risklerden kaçınılarak oluşturulan organizasyon şemasında kabul edilebilir risk seviyesi belirlenir. Risklerden korunma ilkeleri 6331 sayılı kanunun 5. maddesi gereğince sürekli iyileştirme döngüsü ile alınması gerekli önlemleri hiyerarşik sıralamaya göre uygulanmalıdır.
Dokümantasyon
Risk değerlendirmesi asgarî , işyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı, gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi olanların Bakanlıkça verilmiş belge bilgileri, Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi, risk değerlendirmesi işyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı yapılmışsa her birinin adı, Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler, Tespit edilen riskler, risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler, Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analiz sonuçları, Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve sonrasında tespit edilen risk seviyesi bilgilerini içerir.
Risk değerlendirmesi dokümanının sayfaları numaralandırılarak; gerçekleştiren kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve işyerinde saklanır.
Dokümantasyon çalışmasına çalışma ortamında kimyasalların varlığı, titreşim ve gürültü varlığı, asbest içeren ortamlarda çalışılması durumunda tehlikeye özel bilgileri ilave etmemiz gerekir.
Risk Değerlendirmesinin Geçerliliği
Risk değerlendir raporu adres değişikliği, yöntem ve ekipman değişiminde, iş kazası ve meslek hastalığı oluşumunda, yeni bir tehlike varlığında geçerliliğini yitirir. Kısmen veya tamamen revize edilir.
Bu durumların olmaması h âliyle az tehlikeli iş yerlerinde 6 yıl, tehlikeli iş yerlerinde 4 yıl, az tehlikeli iş yerlerinde ise 2 yılda bir yeniden düzenlenmelidir.