Çalışma İlişkilerine Giriş

Toplu Pazarlık ve Toplu İş Sözleşmesi

Toplu görüşmelerle başlayan ve toplu iş sözleşmesinin imzalanmasıyla biten sürece toplu pazarlık denir. Toplu iş sözleşmesi, işçi ve işverenlerin sosyal ve ekonomik durumlarını, işçilerin çalışma koşullarını düzenlemek, uyuşmazlıkları çözüme kavuşturmak için yapılan sözleşmedir. Toplu iş sözleşmesinin iş yeri, işletme, grup ve çerçeve olmak üzere dört türü vardır. Toplu iş sözleşmesinin tarafları işçi ve işverendir. İşçileri toplu sözleşme yapımı sırasında sendikalar temsil eder. İşverenlerin sendikalar tarafından temsil edilmesi şart değildir.

Toplu Pazarlık Kriterleri

Toplu pazarlıkta ücret ve ücret eklerinin görüşülmesinde ve ücret artışlarının belirlenmesinde etkili olan bazı faktörler vardır. Bu faktörlere firmanın ücret kriterleri de diyebiliriz. İşverenin ödeme gücü, hayat pahalılığı, satın alma gücünün muhafazası, prodüktivite artışları karşılaştırmalı ücretler toplu pazarlık kriterlerine örnek olarak gösterilebilir.

Toplu Pazarlık Düzeyleri

İşçi sendikaları genelde üyelerinin çalışma koşullarını standartlaştırmak ve pazarlık güçlerini birleştirmek amacıyla merkezi üst düzey pazarlıkları, işverenler ise, piyasa ve işletme koşullarına göre hareket edebilmek için ademimerkezi pazarlıkları tercih etmektedirler. Toplu pazarlıklar ülkelerin sanayileşme durumu, tarihi ve siyasi özelliklerine göre değişiklik göstermektedir. Ayrıca toplu pazarlıklar ülke içinde de farklı seviyelerde yürütülebilmektedir. Toplu pazarlık düzeylerinin iş yeri/işletme, iş kolu ve ulusal olmak üzere üç türü vardır.

Toplu İş Uyuşmazlıkları ve Çözümü

Toplu iş uyuşmazlıklarının çözümünü barışçı ve mücadeleci şeklinde ikiye ayırmak mümkündür. Toplu iş uyuşmazlıklarının barışçı çözüm yolları uzlaştırma , ara buluculuk ve tahkimdir . Mücadeleci çözüm yolları ise grev ve lokavttır.

Ara Buluculuk

Ara buluculuk, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyari olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemidir.

Tahkim (Hakeme Başvurma)

Bir iş uyuşmazlığının çözümü için tarafların anlaşarak başvurduğu veya yasanın zorunlu tutması üzerine tarafların başvurmak zorunda olduğu hakeme başvurma yoluna tahkim denir.

Grev

Grev, işçilerin topluca çalışmamak suretiyle işyerinde faaliyeti durdurmak veya işin niteliğine göre önemli ölçüde aksatmak amacıyla, aralarında anlaşarak veya bir kuruluşun aynı amaçla topluca çalışmamaları için verdiği karara uyarak işi bırakmalarıdır.

Lokavt

Lokavt, iş yerinde faaliyetin tamamen durmasına neden olacak tarzda, işveren veya işveren vekili tarafından kendi kararıyla veya bir kuruluşun verdiği karara uyarak işçilerin topluca işten uzaklaştırılmasıdır.

Kanuni Lokavt

Kanuni lokavt, 6356 sayılı Kanun'un 59. maddesinde toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması ve işçi sendikası tarafından grev kararı alınması hâlinde bu kanun hükümlerine uygun olarak yapılan lokavt şeklinde tanımlanmıştır. Bu maddeden kanuni lokavt için şu unsurlar anlaşılmaktadır:

• Lokavt çıkar uyuşmazlığı lokavtı olmalı.
• İşçi sendikası grev kararı almış olmalı,
• Uyuşmazlık iş sözleşmesi yapılması sırasında ortaya çıkmalı.

Grev Ve Lokavt Yasakları

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu grev ve lokavtın yasak olduğu işleri 62. maddede düzenlemiştir. Bu maddede sayılan işlerde grev veya lokavta katılanların fiilleri hukuka aykırıdır. Grev ve lokavt yasakları şunlardır:

Can ve mal kurtarma işlerinde; cenaze işlerinde ve mezarlıklarda

Şehir şebeke suyu, elektrik, doğal gaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile nafta veya doğalgazdan başlayan petrokimya işlerinde;

Millî Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen işyerlerinde;

Kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye ve hastanelerde grev ve lokavt yapılamaz.

Bakanlar Kurulu, genel hayatı önemli ölçüde etkileyen doğa olaylarının gerçekleştiği yerlerde bu durumun devamı süresince yürürlükte kalmak kaydıyla gerekli gördüğü işyerlerinde grev ve lokavtı yasaklayabilir.

Başladığı yolculuğu yurt içindeki varış yerlerinde bitirmemiş deniz, hava, demir ve kara ulaştırma araçlarında grev ve lokavt yapılamaz.