Endüstri ve Örgüt Psikolojisi

Endüstri ve Örgüt (E/Ö) psikolojisi; psikoloji ilkelerini iş yerinde uygulayan bir psikoloji alt alanıdır. E/Ö Psikolojisi’nin iki temel bileşeni “endüstri” ve “örgüt” kavramlarıdır. E/Ö Psikolojisi’nin alt alanları; personel psikolojisi, mühendislik psikolojisi, örgütsel davranış, endüstri ilişkileri, mesleki danışmanlık ve örgüt geliştirmedir.

E/Ö Psikolojisi'ne verilen önem endüstri devrimi ve küreselleşmenin etkisiyle artmıştır. E/Ö Psikolojisi’nin doğuşu, 1903’te Walter Dill Scott’ın yazdığı "Reklam Kuramları" ve Hugo Münsterberg’in 1910’da yazdığı "Psikoloji ve Endüstriyel Verimlilik" kitapları ile olmuştur denilebilir. E/Ö Psikolojisi’nin tarihi; bilimsel yönetim akımı, Birinci Dünya Savaşı Yılları, Savaşlar Arası Dönemde Yapılan Hawthorne Araştırmaları, İkinci Dünya Savaşı Yılları, Savaş Sonrası Dönemde Yapılan Ahmedabad Tekstil Fabrikası Çalışmaları, Savaş Sonrası Dönem ve Yakın Dönem Başlıkları Altında incelenebilir.

Bilimsel Yönetim Akımı'nın en önemli ismi Taylor, maksimum verim elde etmek için üretim yapmanın en iyi yolunu bulmayı hedefine koymuştur. Bu yaklaşım, zihinsel ve karmaşık işlere uygun değildir, bedensel emeğe dayalı işler için uygulanabilirdir. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı çalışanın iş yaparken en az hareketle işi yapmasını, iş çevresinin işi rahat ve hızlı bir şekilde yapmaya uygun hâle getirilmesini, işe uygun işçi seçimini benimsemiştir. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı işin basit hareket ögelerine ayırarak analiz edilmesi olarak tanımlanabilen, iş yapma sürelerini ve verimliliği birkaç kat artıran ve halen üretimde kullanılan hareket zaman etüdü kavramını ortaya çıkarmıştır. Bireysel farklılıkları göz ardı eden bu yaklaşım, işi sürekli ve tekrarlı parçalara bölerek çalışanı iş kazalarına açık hale getirebilir, çalışan tatminini azaltabilir.

Birinci Dünya Savaşı'nda Amerika Birleşik Devletleri ordusunda Robert Yerkes ve arkadaşlarının, Walter Dill Scott'ın ve Watson’ın çalışmaları ile ilk kez personel değerlendirilmesi amacıyla psikolojik testler kullanılmaya başlamıştır. Bu dönemde Uygulamalı Psikoloji Dergisi yayımlanmıştır.

Savaşlar arası dönemde Amerika’da pek çok psikolojik araştırma bürosu açılmış, psikologlara sertifikalar verilmeye başlanmıştır. Personel Araştırmaları Dergisi yayımlanmaya başlamıştır. Endüstri Psikolojisi adı kendi kimliğine kavuşmuştur.

1924’te Western Electric Company’de gerçekleşen Hawthorne Araştırmaları çalışanın ve yöneticinin psikolojik özellikleri, iş yerinde moral, tutumlar ve değerler gibi konuların iş yerinin fiziksel çevresinden daha çok çalışan performansı üzerinde etkili olduğunu ortaya koymuştur. İş ve İnsan İlişkileri Yaklaşımı ve Hawthorne Etkisi kavramı bu çalışmalar sonunda alan yazına girmiştir.

İkinci Dünya Savaşı yıllarında savaş uçaklarında kullanılan araç, alet ve ekipmanın tasarımına verilen önem mühendislik psikolojisini ortaya çıkarmış, Amerikan Stratejik Hizmetler Dairesi, casusluk pozisyonları değerlendirmeleri için psikologlarla birlikte çalışmışlardır.

Savaş sonrası dönemde E/Ö Psikolojisi alanında yüksek lisans ve doktora programları açılmış, Uygulamalı Deneysel Psikoloji ile Personel Psikolojisi dergisi yayımlanmaya başlamıştır. Bu dönemde Hindistan'da Ahmedabad Tekstil işletmesinde yapılan çalışmalar grup, grup süreçleri, liderlik ve özerk gruplar konularında alana katkı getirmiştir.

Günümüzde iş ve örgüt yapılarının hızla değişmesi, sanal iletişim ağlarının iş ve iş yeri kavramını değiştirmesi, kimi işlerin dış kaynaklardan sağlanması, yüksek becerili çalışanların gereksinimleri ve iş yerlerinde artan çeşitlilik E/Ö psikologlarının çalışma alanlarını ve ilgilerini etkilemektedir.