Modern Felsefenin Başlangıcı 1

Modern felsefe kavramından reformasyon hareketi ile başayıp yirminci yüzyıla kadar süren felsefe anlaşılmaktadır. Modern felsefe, kendini inşa edebilmek için doğal olarak önceki dönemlerin geleneksel anlayışı ile karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır. Bu manada, Bacon ve Descartes, Orta Çağ'ın Skolastik düşüncesine karşı çıkarak, bilime dayalı bir uygarlığın ve bilimsel bir felsefenin ilk öncüleridir.

Bu iki filozof, bilginin kaynağını insan temelli ve güç odaklı olarak düşündükleri için modernlik ruhunu en açık şekilde dile getiren ilk filozoflar olmuşlardır. Bacon'ın "bilgi güç içindir" ve Descartes'ın "düşünüyorum öyleyse varım." ifadeleri onların felsefelerini özetleyen ifadelerdir. Her iki filozof da, geçmişin, insanlığın bilgisine değer katacak bir üretimi olmadığını örneklendirerek, işe geçmişten gelen bilgiyi eleştirerek başlar; bu kalıntılardan kurtulabilmek için Bacon idoller öğretisini, Descartes bilimler sınıflamasını yaptığı bilgi ağacı metaforunu kullanır.

Bacon tasarladığı doğrultuda yol alabilmek, projesini hayata geçirebilmek için önce seküler veya modern bir tutumla çeşitli disiplinlerin, söz gelimi bilim, felsefe ve teolojinin birbirleri karşısındaki durumunu, onları birbirlerinden ayıran sınırları ve nihayet bilimlere ilişkin sınıflamasını ortaya koyar. Onun söz konusu sınıflamasında, bilginin farklı dalları veya çeşitli bilimler, insan zihninin farklı meleke ya da yetilerini temsil eder.

Bacon, modern bilimi inşa etme ve bilime dayalı teknik ilerleme projesini hayata geçirmek için, modern ampirizmin (deneycilik) doğuşunda önemli bir teorik unsur olma işlevi gören meşhur “idoller öğretisi”ni gündeme getirir. O, bu bağlamda, insan zihninin doğuşta boş bir levha olmadığı gibi, dünyayı olduğu gibi yansıtan ideal bir ayna veya düzlem de olmadığını belirtir. Bacon, zihinde doğuştan var olan ve zihnin dış dünyadaki nesne ya da olayların nesnel bir resmine ya da temsiline ulaşmasını engelleyen idoller belirler. Bacon, doğru bilgiye ulaşmak için zihnin bu engellerden kurtarılması gerektiğini öne sürer.

Bacon, doğru bir doğa bilgisi elde etmek, doğa karşısında yanılmalardan korunmak için kendilerinden kurtulmamız gereken idolleri dört grupta toplar. Kabile, Mağara, Çarşı Pazar ve Tiyatro idolleridir.

Zihin ya da temel temizlendikten sonra Bacon önerdiği dört adımlı tümevarım yöntemi ile Descartes şüphe temelli ve yine dört adımlı sezgitümdengelim metodlarını kullanarak, doğru, açık seçik ve kesin bilgiye ulaşılabileceğini ifade eder.

Descartes için yapılması gereken şey açıktır. Önce aklımızın temel yapısını, sahip olduğumuz entelektüel güçleri ortaya koyup sonra bu güçleri, onlara gereği gibi yol gösterecek kurallarla ya da yöntemle teçhiz etmek. Yapılacak bu iki şey için de Descartes matematiğe başvurmuştur.

Descartes bilgide sağlam noktayı, güvenilir çıkış noktasını bulmak için işe şüphe ile başlar. Felsefede de tıpkı matematikte olduğu gibi kesin apaçık doğrulara ulaşıncaya kadar bu şüphe sürdürülecektir. Şüphe etmek bir çeşit düşünmedir; düşünmenin bir durumudur ve bu durumun bütün düşünme için geçerliliği vardır.

Descartes bilgide sağlam noktayı, güvenilir çıkış noktasını bulmak için işe şüphe ile başlar. Felsefede de tıpkı matematikte olduğu gibi kesin apaçık doğrulara ulaşıncaya kadar bu şüphe sürdürülecektir.

Descartes’ın argümanının gelişimi şu şekildedir: Önce duyusal idrak, düşler ve mantıksal muhakemeden şüphe fikrinin mümkün olup olmadığını analiz eder (Yöntemsel Şüphe). Sonra şüphe ettiğinden şüphe etmediğini (cogito, ergo sum) ortaya koyar. Mükemmellik kavramından Tanrı’nın var olduğunu, Tanrı’nın mükemmel olduğunu ve insanı aldatmayacağını ortaya koyar. Bilgi ve hakikat anlayışında temel kriteri ratio olan Descartes, sistematik ve planlı bir şekilde doğa dünyası için de açık seçik, doğru bilgiye ulaşma metodunu belirler.