Tıbbi ve Psikiyatrik Sosyal Hizmet Uygulaması

Tıbbi Sosyal Hizmetin Tarihsel Gelişimi

1880 yılında İngiltere’de akıl ve ruh sağlığı hastanelerinden taburcu olan hastaların tekrar hastalanmalarının önüne geçmek için evde ziyaret edilmeye başlanması, yoksullara yönelik yardımlarda gönüllü olarak görev alan “Lady Almoner” adı verilen kadınların hastanelerde gerçekleştirdikleri çalışmalar, 1893 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde yoksul hastaların tedavi sonrası takibi için hemşireler tarafından evlerinde ziyaret edilmeleri, John Hopkins Üniversitesi Tıp Fakültesindeki gelişmeler ve örgütlü olmayan hizmetler tıbbi sosyal hizmetin doğuşuna ortam hazırlamıştır. Türkiye’de ise ilk sosyal hizmet uzmanı 1957 yılında Hacettepe Çocuk Hastanesinde göreve başlamıştır.

Tıbbi Sosyal Hizmetin Uygulama Alanları

Sosyal hizmet uzmanları sağlık kurumlarında tıbbi sosyal hizmet birimlerinde, hasta hakları, çalışan hakları ve güvenliği birimlerinde, onkoloji ve nefroloji üniteleri ile psikiyatri klinikleri gibi kronik, bedensel ve ruhsal hastaların tedavi olduğu kliniklerde, palyatif bakım ve evde sağlık hizmetleri birimlerinde, Toplum Ruh Sağlığı Tedavi Merkezlerinde (TRSM) ve Organ Nakil Merkezlerinde görev almaktadır. 2020 yılı itibariyle sağlık alanında aktif çalışan yaklaşık 1600 sosyal hizmet uzmanı bulunmaktadır.

Nefrolojik Sosyal Hizmet Uygulamaları

Kronik böbrek yetmezliği tedavisi olmayan, hastanın ancak organ nakliyle sağlığına kavuştuğu bir hastalıktır. Uygun böbrek bulunana kadar hastalar hemodiyalize girmek ya da evde kendine periton diyalizi uygulamak zorundadır. Ancak yaygın olarak tercih edilen yöntem hemodiyaliz tedavisidir. Bu süreçte hastalarda cinsel işlevsizlik, idrara çıkamama ve hâlsizlik gibi fiziksel sorunlar görülür. Psikolojik boyutta stres, depresyon, öfke ve kaygı bozuklukları görülebilir. Hastaların bu süreçte yaşadığı sosyal sorunlar ise sosyal dışlanma, iş ve okul yaşamında gerilemeler, işlevsel olmayan aile ilişkilerinde gözlenen sorunlar ve ekonomik sorunlardı.

CNSW (2003) nefroloji ünitelerinde görevli sosyal hizmet uzmanlarına yönelik yayımladığı rehbere göre nefrolojik sosyal hizmet; çoklu ihtiyaçların tespiti, kaynak temini, ekip planı, savunuculuk, havale, eğitim ve izleme uygulamalarını içermektedir.

Organ Nakli Alanında Sosyal Hizmet Uygulamaları

Amerikan Organ Nakli Sosyal Hizmet Uzmanları Birliğine (2020) göre, organ nakli alanında çalışan sosyal hizmet uzmanları hasta ve ailelerine nakil öncesi ve nakil sonrası dönemlerde kapsamlı hizmetler sunarlar.

Psikiyatrik Sosyal Hizmet Uygulamaları

Psikiyatri alanında görev yapan sosyal hizmet uzmanlarının mesleki bilgi ve beceri birikimini kullanarak hastanın yatışı gerçekleşmeden hastalığın ilk belirtilerinde koruyucu önleyici çalışmalar gerçekleştirmekten, hastaneye yatış sürecine ve taburculuk sonrası rehabilitasyon dönemine kadar farklı birimlerde birçok görevi bulunmaktadır. Ruhsal bozukluk belirtileri ortaya çıkmadan ya da ilk belirtilerinin görüldüğü evrede koruyucu önleyici çalışmalara katılmak; hastaneye yatış sürecinde hastanın ve ailesinin bir arada değerlendirildiği, psikoeğitim, danışmanlık, savunuculuk, psikoterapi, bireyle çalışma, grup çalışması ve taburculuk planlaması gibi hizmetlerin sağlanması; taburculuk sonrası hastaların tıbbi takiplerinin yanında sosyal, ekonomik ve hukuki sorunları açısından takip ve tedavilerinin sağlanması, rehabilitasyon çalışmalarının gerçekleştirilmesi ve ailenin süreci en iyi şekilde yönetmesini sağlayıcı eğitimler sağlanması gibi rolleri içermektedir. Toplumsal düzeyde de damgalamayı önleme, toplum eğitimi ve politikalar geliştirme gibi hizmetler sağlanmaktadır.

Palyatif Bakımda Sosyal Hizmet Uygulamaları

Palyatif bakım, yaşamı tehdit eden hastalıklarla ilgili problemle karşı karşıya kalan hastaların ve ailelerinin fiziksel, psikososyal ve tinsel yönlerden değerlendirilmesi ve tedavisi yoluyla acıları önleyerek ya da hafifleterek yaşam kalitesini artıran bir yaklaşımdır.

Evde Sağlık Hizmetlerinde Sosyal Hizmet Uygulamaları

Sağlık alanındaki gelişmeler insanların yaşam süresini uzatmış ve bu durumun bir sonucu olarak nüfus dünya genelinde artmıştır. Değişen nüfus yapısı ve artan finansal baskılar sağlık hizmetlerinin sunumunda da yeni hizmet modellerini gündeme getirmiştir. Bu modellerden birisi de evde sağlık hizmetleridir. Evde sağlık hizmetleri, sunulan tıbbi tedavinin yanında psikososyal hizmetlerin sunumunu da gerektirir. Bu nedenle bir ekip çalışmasını gerektirir ve ekip; hekim, hemşire, fizyoterapist, diyetisten, psikolog ve sosyal hizmet uzmanından oluşur.

Onkolojik Sosyal Hizmet Uygulamaları

Onkolojik sosyal hizmet, kanserli hasta ve ailelerine psikososyal hizmetler sağlayan bir uygulama alanı olarak tıbbi sosyal hizmetin içerisinde yer almaktadır. Onkolojik sosyal hizmet uzmanları tarafından sağlanan psikososyal hizmetler; birey, aile ve grup danışmanlığı, eğitim, savunuculuk, taburculuk planlaması, vaka yönetimi, havale ve program geliştirmeyi içermektedir

Hasta Hakları ve Sosyal Hizmet Uygulamaları

Hasta hakları tıbbi sosyal hizmet uygulamalarının önemli bir bileşenidir. Sosyal hizmet uzmanları tıbbi sosyal hizmet alanında yaptıkları tüm çalışmalarda hasta haklarına dayalı bir biçimde uygulamada bulunurlar. Bununla birlikte sosyal hizmet uzmanları hastanelerin hasta hakları birimlerinde istihdam edilebilmektedir.