Engellilere Yönelik Sosyal Hizmet Uygulaması

Sosyal hizmet uzmanları engelli birey ve aileleri ile hastaneler, rehabilitasyon merkezleri, özel eğitim merkezleri, özel eğitim okulları, rehberlik ve araştırma merkezleri (RAM) gibi çeşitli kurum ve kuruluşlarda çalışır.

Engellilik Kavramı

Engellilik, insanların doğumundan ölümüne kadar geçen süreç içerisinde doğuştan yada sonradan oluşan nedenlerle deneyimleyebilecekleri bir olgudur. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) üç engelli kavramından söz etmektedir. Bunlar; yetersizlik, özürlülük ve engelliliktir.

Yetersizlik (Impairment): Sağlık bakımından psikolojik, fizyolojik ve anatomik (fiziksel) yapı veya fonksiyonlardaki eksikliği ve anormalliği ifade eder.

Özürlülük (Disability): Bir aktiviteyi normal tarzda veya normal kabul edilen sınırlar içinde gerçekleştirmedeki kısıtlılık veya yetersizliktir.

Engellilik (Handicap): Bir yetersizlik veya özür nedeni ile yaşa, cinsiyete, sosyal ve kültürel faktörlere bağlı olarak kişiden beklenen rollerin kısıtlanması veya yerine getirilememesi hâlidir

Engelli bireylerin ihtiyaç ve isteklerinin belirlenebilmesi için öncelikle engel türlerinin bilinmesi gerekmektedir.

Engel Türleri

Ortopedik engelliler: Bütün tedavi ve iyileştirmelere rağmen tüm yaşamında, iskelet, sinir sistemi, kas ve eklemlerindeki yetersizlik nedeniyle sorunlar yaşayan kişidir. Yürüyebilen ortopedik engelliler ve tekerlekli sandalye kullanan ortopedik engelliler şeklinde sınıflandırılmaktadırlar.

Görme engelliler: Görme gücünün kısmen ya da tamamen yetersizliğinden dolayı, eğitim performansı ve sosyal uyumu olumsuz yönde etkilenen kişiler görme engelli olarak tanımlanmaktadır.

İşitme engelliler: İşitme engelliler, tek veya her iki kulağında tam veya kısmi işitme kaybı olan kişilerdir.

Zihinsel engelliler: Zihinsel işlevler bakımından ortalamanın iki standart sapma altında farklılık gösteren, buna bağlı olarak kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde eksiklikleri ya da sınırlılıkları olan bireylerdir. Hafif, orta, ağır ve çok ağır olarak gruplandırılırlar.

Otizm spektrum bozukluğu: Otizm, birden fazla gelişim alanını etkileyen genetik orijinli bir nörogelişimsel bozukluk olup, sosyal bozukluklar, iletişim güçlükleri ve sınırlı, tekrarlayıcı ve stereotipik davranış örüntüleri ile karakterize edilmektedir.

Dil ve konuşma engelliler: Sözel iletişiminde değişik düzeylerde ve şekillerde meydana gelen bozukluk ya da düzensizlikler sonucunda iletişim dilini kullanmada güçlükle karşılaşan kişiler bu grubu oluşturur.

Diğer engelliler/Süreğen hastalığı bulunanlar: Çalışma kapasitesi ve fonksiyonlarının engellenmesine neden olan, sürekli bakım ve tedavi gerektiren hastalıklara sahip olan kişilerdir.

Engellilik Nedenleri

Doğum Öncesi Nedenler: Annenin beslenme bozuklukları, kalıtım, erken yada geç hamilelik, kan uyuşmazlığı, radyasyon vb.

Doğum Sırası Nedenler: Kordon komplikasyonları, çoğul gebelikler, erken ya da geç doğum, zor doğum vb.

Doğum Sonrası Nedenler: Ev, iş, trafik kazaları, yetersiz ve dengesiz beslenme, hastalıklar, zehirlenmeler, istismar ve ihmal vb.

Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının kurulmasına ilişkin 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 8 Haziran 2011 tarihinde, Özürlüler İdaresi Başkanlığı ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğüne (SHÇEK) bağlı Özürlü Bakım Hizmetleri Dairesi Başkanlığı ve Yaşlı Bakım Hizmetleri Dairesi Başkanlığının birleştirilmesiyle Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü kurulmuştur. 3 Mayıs 2013 tarihli ve 28636 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6462 sayılı Kanun ile Genel Müdürlüğün adı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiştir .

Engelli Bireylere Yönelik Kurum Bakımı

Özel Bakım Merkezleri: Engelli bireylere 24 saat süreyle bakım hizmeti verilen özel bakım merkezine hizmet alınan her ay için iki aylık net asgari ücret tutarında ödeme yapılır. Özel bakım merkezinde kalmakta olan engellilere kişisel bakım hizmetleri ve psikososyal destek hizmetleri verilir.

Umut Evleri: Umut evleri her ilin sosyal ve kültürel açıdan engellilerin kalması için uygun bölgelerinde, tercihen il merkezinde apartman veya müstakil binalarda 2 -6 arasında engelliye hizmet veren, koordinasyon merkezine ve kuruluşlara bağlı mesken niteliğindeki yatılı ev tipi sosyal hizmet birimleridir.

Bakım, Rehabilitasyon ve Aile Danışma Merkezleri: Engellilere ve ailelerine hizmet sunan gündüzlü sosyal hizmet kuruluşlarıdır.

Engelli Bireylere Yönelik Evde Bakım

Evde bakım hizmetleri; koruyucu, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin sosyal hizmetlerle bütünleştirilmek suretiyle sorunların etkisinin en aza indirilerek engellinin bağımsızlık düzeyinin ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi için bu hizmetlerin bireyin yaşadığı ortamda sunulmasıdır. Engelli bireye sunulan bakım hizmetleri; kişisel bakım hizmetleri ve psikososyal destek hizmetleri adı altında iki kategoride ele alınmaktadır. Türkiye'de bakıma muhtaç engelli bireylerin bakım takipleri, aile, çalışma ve sosyal hizmetler il müdürlüğü bünyesinde 3 kişiden oluşturulan “Bakım Hizmetleri Değerlendirme Heyeti” tarafından yapılmaktadır. Bu heyet üyeleri; sosyal hizmet uzmanları, öğretmenler, fizyoterapistler, psikologlar, sosyologlar, doktorlar, çocuk gelişimciler, hemşireler, sağlık memurları, sağlık teknisyenleri arasından oluşturulmaktadır.

Özel Eğitim

5 Temmuz 2018 yılında Resmî Gazete’de yayınlanan "Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Kurumları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”te “Eğitim alan engelli birey sayısı 600’e kadar olan kurumlarda isteğe bağlı, 600 ve üzerinde olan kurumlarda ise en az bir sosyal hizmet uzmanı veya sosyal çalışmacı ile ihtiyaç duyulan diğer personel görevlendirilir” ifadesi bulunmaktadır.

Engelli Bireylerle Sosyal Hizmet

Engelli bireylere yönelik sosyal hizmet müdahalesinin odağı, engelli bireylerin topluma katılımının önündeki engellerle mücadele edebilmek ve engelli bireyin yetenek ve kapasitesinin geliştirilmesine katkı sağlamaktır. Ayrıca engelli ve ailesine danışmanlık yapmak, sosyal öyküyü çıkartarak bilgi toplamak, vaka yöneticiliği üstlenmek, aile ve kurumlar arasında bağlantı kurmak, engelli ve ailesinin sahip olduğu haklardan yararlanabilmesi için ilgili kurumlar ile arasında aracılık yapmak, taburcu planlaması ve savunuculuk yapmak görevleri vardır.