Ailelere Yönelik Sosyal Hizmet Uygulaması

Tüm toplumların temel yapı taşını oluşturan aile, bir yandan üyeleri için özel bir sığınak ve destek kaynağı olurken öte yandan toplumsal, çevresel ve iç dinamikleri nedeniyle çatışma, sorun ve krizlerin meydana geldiği bir ortam olma özelliğine sahiptir. Günümüz modern ve geleneksel aile yapıları ve yaşamları, açık bir sistem olma özelliğine sahip olmalarından dolayı gittikçe farklılaşmış, karmaşıklaşmış ve değişime uğramıştır.

Günümüz Aileleri ve Değişen Aile Yapıları

Aile sosyolojik teoriler bağlamında, meşru bir mikroyapı olarak kabul edilir, yani üyeleri evlilik ve akrabalık bağlarına bağlı, genellikle hane halkını işleten ve içinde uygun sosyal işlevlere hizmet eden küçük bir sosyal grup olarak tanımlanmaktadır.

Aile yaşamı ile ilgili kurallar tarihsel süreç içerisinde sosyal ve ekonomik faktörlerin etkisi ile hızlı bir değişime zorlanmıştır. Son yıllarda, modern kültürün evrimi ile bağlantılı bu büyük değişikliklerin tümü aileler üzerindeki etkilerini göstermeye devam etmiş ve tüm toplumlardaki aile yapılarına yayılmıştır. Yaşanan bu değişimler farklı aile yapılarının ortaya çıkmasında etkili olmuştur.

Aileleri ve ailelerle nasıl çalışılacağını inceleyen sosyal hizmet uzmanları, ailelerin yaşamları üzerinde etkisi olan tarihsel, toplumsal, ekonomik, kültürel ve psikolojik faktörlerin tümünü göz önünde bulundurmalıdır.

Ailenin sistem yaklaşımı bakış açısıyla değerlendirilmesi; kaçınılmaz olarak kişiler, topluluklar ve olaylar arasındaki sistemik etkileşimi göz önünde bulundurmayı gerektirir.

Ailelerin Karşılaştıkları Sorunlar

Aile bir sistem olarak toplumdaki diğer sistemlerle sürekli etkileşimde olması nedeniyle her yaşam döngüsünde farklı sorunlarla başa çıkmak zorundadır.

Toplumsal yaşamda yer alan diğer sistemler gibi ailenin önemli özelliklerinden birisi de sınırlara sahip olmasıdır. Ailenin kimliği ve bütünlüğü sınırlar tarafından korunmaktadır.

Aile işlevlerinde yaşanan bozulmalar, aile içi çatışmalar ve krizler ailenin bütünlüğünü bozarak aileye toplum içinde hastalıklı bir rol biçmektedir. Ailelerde işlev bozukluğunun ortaya çıkması hem aileler hem de aile bireyleri için çeşitli sorunların oluşmasına sebep olabilmektedir.

Aile yaşamında sorunlara neden olan faktörlerin belirlenebilmesi için öncelikle ailenin yapısı, dâhil olduğu sosyal sistemler, sahip olduğu sınırlılıklar, aile içindeki bireylerin hak, ihtiyaç ve sorumluluklarının yanında geçmiş deneyimlerinin aile yapısına ve üyelerine etkisi, ailenin sorunlarla baş edebilme kapasitesi, aile içinde yaşanan zorlukların aile üyelerine olan yansımalarının da değerlendirilmesi gerekmektedir.

Ailenin karşılaşabileceği gerginlikler; içinde bulunduğu sosyal, kültürel, ekonomik ve politik yapı içerisinde dikey, yatay, öngörülebilir veya beklenmedik olabilir.

Ailelerle Sosyal Hizmet

Sosyal hizmet uzmanları aile üyelerinin ailede gerginlik ve stres yaratan boşanma, hastalık veya ölüm gibi zor durumlarla başa çıkmalarına ve ailelerin ilişkilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Sosyal hizmet uzmanları aynı zamanda ailenin ve üyelerinin sorunları tanımlamalarına, hedef belirlemelerine, sıkıntılarına ve sorunlarına uygun çözümler bulmalarına yardımcı olarak ailelere danışmanlık sürecinde rehberlik ederler.

Ailelerle Çalışmanın Önemi

Ailelere gerçekleştirilecek danışmanlık hizmetleri, beceri, titizlik, teorik anlayış ve uzmanlık gerektiren karmaşık bir süreçtir. Ailelerin iç içe geçmiş karmaşık dinamikleri gereği sosyal hizmet uzmanlarının ailelerin farklı gelişim aşamalarını ve aile yapısını çok iyi anlamaları gerekmektedir. Aile üyelerinin kişisel güçlerini, birbirlerinin güçlü yönlerini keşfetmeleri, değişime umut vermeleri ve bir değişim sürecine katılmalarını istemeleri zaman gerektiren bir süreçtir. Sosyal hizmet uzmanı sadece aile üyelerinin izni, tam anlayışı ve iş birliğiyle bu süreci yönlendirebilir ve yürütebilir. Aksi takdirde aile, sosyal refah sistemi tarafından kolayca parçalanabilir.

Ailelerle Çalışmada Sosyal Hizmet Uzmanlarının Rolleri

Ailelerle danışmanlık sürecinde yer alan sosyal hizmet uzmanlarının var olan sorunun çözümüne ve konuya göre farklı roller üstlenerek çoklu görevler yerine getirmeleri söz konusudur. Sosyal hizmet uzmanlarının ailelere danışmanlık sürecinde üstlenebilecekleri bazı roller iletişimi kolaylaştırma, arabulucu, çatışma çözümü, danışman, eğitimci olabilir.

Ailelerle Çalışmada Temel İlke ve Prensipler

Ailenin veya aile üyelerinin var olan sorunla mücadele edebilmesinde ve yaşam koşullarına uyum sağlamasına yardımcı olmak için ideal bir danışmanlık yöntemidir.

Aile danışmanlığı, tek bir nedeni belirlemeye çalışmaktan ziyade sorunların belirlenmesi ve çözümü ile daha fazla ilgilenir.

Aile Danışmanlığı Süreci

Aile danışmanlığı, her bir ailenin işleyişinin bir yönünü ele alan farklı aile danışmanlık metodolojilerinden oluşan, birbiriyle rekabet eden müdahale yöntemlerinden ortaya çıkmıştır.

Sosyal hizmet uzmanlarının başarılı bir danışmanlık sürecini yönetebilmeleri için öncellikle aile ve aile dinamiklerini iyi bir şekilde anlamaları, mevcut durum ve sorunları saptayarak planlama yapmaları ve uygun müdahale yöntemini belirleyebilmeleri için uymaları gereken belli başlı aşamalar vardır. Sosyal hizmet uzmanları genelci sosyal hizmet uygulamasının aşamalarını aile danışmanlığında da gerçekleştirirler.

Ailenin yaşam döngüsü içinde karşılaştığı sorunları ele almak, değerlendirmek ve çözüme ulaştırmak için kullanılabilecek tek bir ideal yöntem yoktur. Hiçbir teorik sistem problemlerin dinamiklerini ve bunları ele alma yöntemlerini tam olarak açıklamamaktadır. Ailenin Sosyal Hizmet uygulaması kesinlikle eklektik bir yaklaşım etrafında değerlendirilmelidir.