Toplumla Sosyal Hizmet Uygulaması

Giriş

Her birimizin yaşamını sürdürdüğü toplum, sahip olduğu davranış değerleri ve normları ile düşüncelerimize ve davranışlarımıza yön verir. Gerçekliğin anlamı ve yorumları ile dünya hakkında varsayımlar sunar. Zaman zaman koşullara ve olaylara bağlı olarak sorunlar, krizler ve travmalarla karşı karşıya kalmamıza sebep olan ama aynı zamanda bunlara ilişkin çözümleri de içinde barından hayatlarımızı yaşadığımız sosyal ve ekolojik ortamdır. Toplum, insanların birbirleriyle etkileşimde olduğu, sorunlara çözüm üretmek için eylemde bulunduğu büyük ve önemli bir sosyal yapıdır.

Toplum Kavramı ve Yapısı

Sosyal bilimlerde yer alan diğer pek çok kavram gibi toplum kavramı da bir dizi olguyu kapsayan karmaşık, ideolojik ve çok yönlü bir kavramdır.

En genel şekli ile toplum “belirli coğrafi sınırlar içinde, ortak yaşam kültürü geliştirmiş, belirli konularda ortak paydalara sahip olan (tarih, kültür, ekonomi) ve kendilerini bir bütün olarak gören, karşılıklı etkileşim içinde bulunan bireylerin oluşturdukları en geniş örgütlenmiş yapı” olarak tanımlanabilir.

Topluluk kavramı Erkal (2009) tarafından “ortak hayatın ana şartlarını paylaşacak şekilde bir arada yaşayan, güçlü bir dayanışma ve bütünleşme içinde olan ve yoğun bir biz bilincine sahip olan küçük veya büyük herhangi bir birliğin meydana getirdiği grup” olarak tanımlanmıştır. Toplum ve topluluk kavramlarının tanımları doğrultusunda aralarında bazı farklılıkların olduğu görülmektedir.

Toplumla çalışma, bir topluluğu ya da toplumu sahip olduğu ekonomik ve toplumsal konumundan istendik başka bir konuma getirmek amacıyla o topluluk ya da toplumda yapılan düzenli çalışmaların tümüdür.

Toplum Çalışması ve Toplum Sosyal Hizmeti

Toplum çalışması kavramı literatürde farklı şekillerde ele alınsa da toplumu bir bütün olarak değerlendirebilmek için çatı bir kavram olarak düşünülmesi gerekmektedir.

Toplum çalışması kavramı Sosyal Hizmet sözlüğünde “sosyal hizmet uzmanları ve diğer meslek elemanları tarafından, ortak çıkarları olan ya da aynı coğrafi bölgelerde yaşayan bireylere, gruplara ve topluluklara sosyal sorunlarla başa çıkmak ve planlı toplu eylem yoluyla sosyal refahı artırmak için kullanılan bir müdahale süreci” şeklinde tanımlanmıştır.

Toplum çalışmalarının üç boyutu bulunmaktadır:

• Mikro düzey
• Mezzo düzey
• Makro düzey

Toplum çalışması, toplum içinde var olan sorunların çözülmesinde bir makro uygulama yöntemi olarak kabul edilmektedir.

Toplum Sosyal Hizmet Uygulama Modelleri

Toplumun yaşam kalitesi ve refah düzeyini yükseltmek, kalıcı sağlıklı değişimler meydana getirmek amacıyla toplum sosyal hizmet müdahalesinde farklı modeller geliştirilmiştir. Tüm modelleri birleştiren ortak nokta, her birinin toplum ve topluluk düzeyinde değişiklik yaratmayı amaçlamasıdır. Rothman (1995) gerçekleştirdiği bir dizi çalışma sonucunda toplum sosyal hizmet uygulama modellerini üç kategori altında toplamıştır.

Rothman (1995)’ın toplum sosyal hizmet uygulama modelleri aşağıda tek tek ele alınmıştır.

Yerel Gelişim (Toplum Gelişim) Modeli

Toplum Gelişim Modeli olarak da isimlendirilen Yerel Gelişim Modeli Rothman (1995) tarafından “hedefleri geliştirmek ve sivil eylemde bulunmada topluluk sakinlerinin sorunları çözme ve insanlar arasında uyumlu ilişkilerin geliştirilmesi de dâhil olmak üzere sosyal entegrasyonu teşvik etme kapasitesini geliştirmek için geniş kilit paydaşları dâhil etmede kullanılan mahalle temelli bir strateji” olarak tanımlanmıştır.

Sosyal Planlama Modeli

Toplum sosyal hizmet uygulamasının bir alt kümesi olan sosyal planlama, topluluk işlevlerini ve sorumluluklarını yerine getirmek ve üyelerine hizmet sağlamak için toplum temsilcilerinin ve hizmetlerinin geliştirilmesi ve koordinasyonuna yöneliktir. Bu yaklaşım problem çözme sürecine odaklanmaktadır.

Sosyal Eylem (Aksiyon) Modeli

Sosyal eylem; sosyal güç de dâhil olmak üzere toplumun koşullarını ve kaynaklarını geliştirmek, yeniden dağıtmak, kontrol etmek ve teşvik etmek, ayrıca toplum ilişkilerini ve davranış kalıplarını değiştirmek için uygulamalar ve stratejiler içeren faaliyetlerdir. Kısaca Sosyal Eylem, halkın ortak bir amaç için aktivizmidir.

Sosyal Eylem Modeli'nde toplum uygulayıcılarının rolleri savunmacı, eylemci, aktivist, partizan, aracı ve müzakereci olabilir.

Toplum sosyal hizmet uygulamasında, 3 klasik modeldeki boşlukların çoğunu ele alan karma bir yapılandırma olan Motivasyon ve İkna Süreci –MİS (Motivation and Persuasion Process –MAP) olarak adlandırılan yeni bir kavramsal yaklaşım geliştirilmiştir. Özellikle üç klasik yaklaşımın karar alma süreçlerine toplum üyelerinin katılımının olmaması nedeniyle eleştirilmesi bu yeni kavramsal yaklaşımın geliştirilmesinde etkili olmuştur.

Toplumla Sosyal Hizmet Uygulamasında Sosyal Hizmet Uzmanlarının Rolleri

Sosyal hizmet uzmanları toplum ve topluluk çalışmalarında örgütleyici, kolaylaştırıcı, sözcü, savunucu, müzakereci, iletişimci, arabulucu, araştırmacı, planlayıcı, kaynak sağlayıcı gibi rolleri yerine getirebilirler.

Toplumla Sosyal Hizmet Uygulama Süreci

Toplumla sosyal hizmet uygulama süreci sosyal hizmet müdahale sürecinin aşamaları ile benzerlik göstermektedir. Aşağıda toplumla uygulama sürecinin aşamaları yer almaktadır.

• Tanışma/Bağlantı Kurma
• Ön Değerlendirme
• Planlama
• Uygulama
• Son Değerlendirme
• Sonlandırma
• İzleme

Özetle, toplumla sosyal hizmet uygulaması sosyal bir soruna ilişkin davranışı değiştirmeyi amaçlayan planlı bir eylemdir.