Sosyal Hizmet Uygulamasının Değer Temeli

Bireyin itibarına, onuruna ve biricikliğine saygı, sosyal adalet, kendi kaderini tayin hakkı ve gizlilik gibi değerler sosyal hizmet uygulamasının ilk anından itibaren önemli kavramlar olarak addedilmiştir. Bu değerlerin yanı sıra sosyal hizmet uygulamaları, farklılıklara duyarlıdır. Her türlü zulmün, sosyal adaletsizliğin, baskının, ayrımcılığın, yoksulluğun sona ermesi için mücadele gösterir.

Değer ve Etik: Tanımı, Ayrımı, Kapsamı

Değerler, o kadar güçlü iddialardır ki bilimsel sorgulamanın konusu olamazlar. Kökeninde inanç olduğu için doğru ya da yanlış olarak ele alınması zordur. Değerlerin ispatlanabilir değil istendik ve tercih edilen bir yönü vardır. Değerler; bir kişi, konu, olay hakkında yargıya ulaşabilmeyi ve karar verebilmeyi kolaylaştırır çünkü bilgiden beslenmektedir. Etik ise neyin yapılıp yapılmaması gerektiğini belirlemeye ve neyin iyi neyin kötü olduğunu açıklığa kavuşturmaya yardım eden ilkelerdir. Etik ve değerler birbiriyle ilinti ancak benzer olmayan kavramlardır. Birbirlerinin yerine kullanılamazlar ama ilişki ve etkileşimleri bakidir. Değerler, hangi düşüncelerin ya da uygulamaların yerinde olduğunu belirler. Etik; neyin kimle, nasıl yapılacağına ve değerlere ne zaman, hangi koşulda başvurulacağına vurgu yapar.

Sosyal Hizmet Uygulamasının Temel Değerleri

Sosyal hizmet uygulamasının değer temeli; mesleğin değerleri ile mesleğin vuku bulduğu, işlev gördüğü ve işe yaradığı toplumun değerleri arasındaki ilişkiyi de vurgulayabilir. Böylece uygulamamızın misyonu ve içinde bulunduğumuz kültürün öğeleri arasındaki uyumu gözler önüne serebiliriz. Öte yandan değerler; sosyal hizmet uygulamasının hizmet verdiği müracaatçı gruplarının değerlerini anlama ve onlara uygun tepkiler verebilme üzerine de odaklanabilir. Sonuçta nasıl tanımlarsak tanımlayalım sosyal hizmet uygulamasının değer temeli; hizmet, sosyal adalet, bireyin onuruna ve değerine saygı, insan ilişkilerinin önemi, dürüstlük ve güvenilirlik, yetkinlik, kendi kaderini tayin hakkına saygı, gizlilik ve hesap verebilirlik konuları üzerine mutlaka odaklanacaktır.

Uygulamanın Etik Standartları (Sorumlulukları) ve Etik İkilemler

Sosyal hizmet uygulamasının etik standartları, sosyal hizmet uzmanlarına çalışmalarında rehberlik sağlamak üzere oluşturulmuştur. Etik standartlar; müracaatçılara, meslektaşlara, uygulama ortamına, profesyonelliğe (meslek elemanı olmaya), sosyal hizmet mesleğine ve topluma yönelik olmak üzere altı başlıkta toplanmaktadır. Uygulama ortamında çok çeşitli etik ikilemler mevcuttur. İkilem, kelime anlamı olarak en az iki veya daha fazla seçenek arasında zor bir seçim yapılmasını gerektiren durumdur. Farklı bir ifade kullanacak olursak uygulamamız esnasında bir etik değerimizin diğer etik değerimiz ile çakışmasına, ters düşmesine etik ikilem deriz. Söz konusu etik ikilem alanlarımız; gizlilik ve mahremiyet içeren iletişim, kendi kaderini tayin hakkı ve korumacılık, doğruyu söyleme, yasalar-politikalar-düzenlemeler, ıslık çalmak ya da sorunu duyurmak, sınırlı kaynakların bölüştürülmesi/paylaştırılması, kişisel ve mesleki değerlerdir.

Etik Karar Verme

Kurumsal, kişisel ve mesleki değerleri arasında denge kurma potansiyeline sahip sosyal hizmet uzmanının, sosyal hizmet uygulamasında karşılaştığı etik ikilemleri aşmak için etik kararlar alması önemlidir. Etik karar verme bir aşama ya da süreçtir ve nitelikli değerlendirme gerektirir. Sosyal hizmet uygulamalarında temel değerleri benimseyen sosyal hizmet uzmanları; soruna, müracaatçılarına ve kendilerine yönelik etik karar verme yol haritası oluşturur. Profesyonel olarak karar verme sürecinde sosyal hizmet uzmanları bazen toplumun çıkarları ile müracaatçının çıkarları arasındaki dengeyi sağlamakta aşırı zorlanabilirler.