Okul Sosyal Hizmeti Uygulaması
Okul sosyal hizmeti, eğitimine devam eden öğrencilerin biyopsikososyal gelişimlerini ve dolayısıyla eğitim hayatlarını olumsuz etkileyen sorun ve ihtiyaçlara yönelik çözüm üretmeye çalışan sosyal hizmet uygulamalarından oluşmaktadır. Bu uygulamalar öğrencilerin eğitimine etki eden okul içi ve okul dışı faktörleri birlikte ele almayı amaçlar.
Okul Sosyal Hizmetinin Genel Çerçevesi
Okul sosyal hizmetinde, ekolojik yaklaşıma dayalı sosyal hizmet uygulamasının gerektirdiği şekilde ‘çevresi içinde birey’ anlayışı doğrultusunda öğrencileri ve öğrencilerin içinde bulunduğu çevresel koşullar ve yaşantılar bir bütün olarak ele alınır. Dolayısıyla öğrencilerin sorun ve ihtiyaçlarının aile, okul, mahalle/topluluk gibi etkileşim içinde bulunulan sistemler göz önünde bulundurularak belirlenmesi ve çözülmesi gerekir.
Okul Sosyal Hizmetinde Uzman Rolleri
Okul ortamında uygulama yapacak bir sosyal hizmet uzmanı vereceği hizmetleri doğrudan veya dolaylı uygulamalar yoluyla sağlayabilir. Bu hizmetlerin sunulmasında ele alınabilecek başlıca roller şunlardır:
- Değerlendirme
- Danışmanlık
- Eğiticilik
- Savunuculuk
- Konsültasyon
- Ekip çalışması ve iş birliği
- Plan ve program hazırlama
- Bağlantı kurma
- Pozitif okul iklimini destekleme
Okul Sosyal Hizmeti Uygulamaları
Okul sosyal hizmeti uygulamalarını oluşturan bileşenleri; uygulamaya hazır olma, öğrenci odaklı uygulamalar, aile ve okul odaklı uygulamalar ve topluluk odaklı uygulamalar olarak ele almak mümkündür.
Okul ortamında sosyal hizmet uygulamasını gerçekleştirecek bir sosyal hizmet uzmanının ya da alan uygulamaları için bir okula kabul edilen sosyal hizmet öğrencisinin öncelikli olarak bazı temel hususlarda hazırlık çalışmaları yapması gerekir.
Öğrenci Odaklı Uygulamalar
Öğrenci odaklı uygulamalarda öncelikli olarak her bir öğrencinin bireysel özelliklerinin doğru ve kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir. Öğrencileri tanıma ve değerlendirme için çeşitli yöntem ve tekniklerden yararlanılabilir.
Okul sosyal hizmetinde öğrencilerin psikososyal iyilik hâlini desteklemeye ve sorun çözmeye yönelik bireysel ve grup düzeyinde müdahaleler önemli bir yere sahiptir. Bu bağlamda sosyal hizmet çeşitli müdahale yaklaşımlarından yararlanabilir.
Aile ve Okul Odaklı Uygulamalar
Okul sosyal hizmetinde öğrencilerin ailelerinin sorun ve ihtiyaçlarına duyarlı bir uygulama gerçekleştirilmelidir. Sosyal inceleme başta olmak üzere diğer yöntemlerin kullanıldığı değerlendirme süreçlerinin gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır. Ailelere doğrudan ve dolaylı hizmetler sunmak için çaba gösterilmelidir. Aile danışmanlığı uygulamaları önemli bir doğrudan uygulama seçeneğidir. Ancak sosyal hizmet uzmanının aileleri toplumdaki kaynaklara ulaştırma konusunda bağlantı kurma rolünü yerine getirmesi gerekmektedir.
Aile bağlamında bir diğer önemli husus aile katılımıdır. Aile katılımı, ailenin öğrenim gören çocuğun eğitim yaşamına aktif biçimde dâhil olmasıdır. Bunun önemli bir amacı da okul ile aile arasındaki etkileşimi ve iş birliğini geliştirmektir. Buna yönelik olarak şu önemli başlıkları ele almak mümkündür:
- Etkili ebeveynlik
- İletişim
- Gönüllülük
- Evde öğrenme
- Karar alma
- Toplulukla iş birliği
Okul-aile etkileşiminin yanı sıra okul sosyal hizmeti uygulamalarında önemli bir odak okulun kendisidir. Bu doğrultuda, okul ortamının tüm öğrenciler için nitelikli bir eğitim ortamı hâline getirilmesinde ekip çalışması anlayışı doğrultusunda şu uygulamalara yer verilmesi önemlidir:
- Okul temelli önleyici çalışmalar
- Okul acil eylem planı ve kriz yönetimi
- Pozitif okul iklimini geliştirme
Topluluk Odaklı Uygulamalar
Okul sosyal hizmetinde öğrencilerin okuldaki eğitimini etkileyen toplumsal koşullar ve sorunlar nedeniyle dezavantajlı durumda bulunan gruplara yönelik topluluk odaklı çalışmalara yer verilmelidir. Herkes için erişilebilir bir eğitim sağlamaya yönelik olarak güçlendirmeyi, eşitsizliklerle ve ayrımcılıkla mücadeleyi içeren yaklaşımla şu konulara yer vermek önemli olacaktır:
- Eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak
- Toplumsal riskleri ve ihtiyaçları belirlemek
- Toplumsal cinsiyet eşitsizliği ile mücadele
Topluluk odaklı çalışmalarda sosyal hizmet uygulayıcısının okul dışı kaynaklara ulaşması ve bunlardan yararlanabilmesi oldukça önemlidir. Bu doğrultuda sosyal sorumluluk projeleri yürüten şirketler, üniversiteler ve diğer eğitim kurumları, sosyal hizmet kurumları, sağlık kurumları, sivil toplum örgütleri, kültür-sanat faaliyetleri düzenleyen kurum ve kuruluşlar, projelere hibe desteği sağlayan kurum ve kuruluşların desteğinden yararlanmak için çaba göstermek gerekmektedir.
Okul Sosyal Hizmetinde Etik Konular
Okul ortamında yapılacak tüm uygulamalarda mesleğin etik ilke ve sorumluluklarına göre hareket etmenin uygulamanın kendisi kadar önemli olduğu savunulabilir. Bu bağlamda, Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği tarafından ortaya konulan etik sorumluluklara ilişkin başlıkların okul ortamındaki uygulamalar açısından genel bir bakış açısıyla ele alınması yararlı görülmektedir. Sosyal hizmet uzmanları müracaatçıların saygınlığı, gizlilik, kendi kaderini tayin hakkı, diğer profesyonellerle ilişkiler, okul sisteminin gerekliliklerine uyma, bilgi ve beceri geliştirme, mesleği temsil etme gibi önemli etik sorumluluklara sahiptir. Sosyal hizmet uzmanı okul ortamındaki tüm eylemlerde ve uygulamalarda insan hakları ve sosyal adalet anlayışına yönelik bir yaklaşım sergilemesi gerektiğinin bilincinde olmalıdır.