Afetlerde Bina Yönetimi
Dünya Sağlık Örgütüne göre “Afet, zarar, ekonomik bozulma, can kaybı ve sağlığın bozulmasına yol açan ve toplum sağlığına etkilenen topluluk ve alanın dışında yeterli ölçüde sıra dışı müdahaleye izin veren bir olaydır”.
Birleşmiş Milletlerin kabul ettiği ve evrensel nitelikteki kavrama göre “Afet; insanlar için fiziksel, sosyal ve ekonomik kayıplar doğuran, normal yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak toplulukları etkileyen, etkilenen topluluğun yerel imkân ve kaynaklarını kullanarak baş edemeyeceği doğal, teknolojik ve insan kaynaklı olayların doğurduğu sonuçlardır”.
Oxford sözlüğünde “Afet; büyük hasar veya hayat kaybına neden olan ani bir kaza veya doğal bir felakettir” .
Türk Dil Kurumuna göre “Afet; çeşitli doğa olaylarının sebep olduğu yıkımdır”.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı tarafından yapılan afet tanımı ise şu şekildedir; “Afet, toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan doğal, teknolojik veya insan kaynaklı olaylardır”
Kaynağına göre afetler doğal afetler ve insan kaynaklı ve teknolojik afetler olmak üzere ikiye ayrılır
Doğal sebeplerden dolayı afet meydana gelirse doğal afet olarak isimlendirilir.
Doğal afetler; jeolojik, klimatik ve biyolojik olmak üzere üç ana gruba ayrılır.
Jeolojik afetler; deprem, heyelan, kaya düşmesi, yanardağ patlaması, çamur akıntıları, tsunamidir.
Klimatik afetler; sel, sıcak dalgası, soğuk dalgası, kuraklık, dolu, tipi, buz fırtınası, aşırı kar yağışı, hortum, kasırga, tornado ve tropikal fırtınalardır.
Biyolojik afetler; salgın hastalıklar, erozyon, orman yangınları, zirai hastalıklar ve böcek istilasıdır.
Deprem, dünyanın iç kabuğunda ani enerji boşalmasıyla sismik dalgaların neden olduğu dünya yüzeyinin sarsılmasıdır.
Heyelan ,yerçekimi etkisiyle zemin, kaya ve organik malzemelerin aşağıya doğru hareketini tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir
Yeryüzünün eğimli yamaçları şev olarak adlandırılır.
Heyelan çeşitleri; düşme, devrilme, kayma, yanal yayılma, akma ve karmaşık olarak sayılabilir.
Heyelana sebep olan jeolojik faktörler; erozyon, kayaçların bozulması, faylar, şişme ve genleşme, eklem, fissür, kırık, hassas killerdir.
Heyelanın insan kaynaklı sebepleri; şev ve yamaç eteklerinde yapılan kazılar, sağlam olmayan eğimli bölgelerde insan yerleşimi için inşaat yapılması, zemine doğal ve yapay olarak ek yüklerin yüklenmesi, madencilik ya da taş ocakçılığı sırasında yapılan patlatmaların, mühendislik inşası sırasında makinelerin titreşimi, yapay patlamalar, ağaçların kesilmesi ve bitki örtüsünün kaldırılması, hayvanların aşırı otlatılması, tesislerden gelen su sızıntısıdır.
Heyelana neden olan doğal sebepler; aşırı yağmurlar ve hızlı kar erimesi, aşınma ile şev eğiminin artması, nehirler tarafından yamaçların erozyona uğraması veya alttan kesilmesi, depremler sırasında suya doygun ince zeminlerde sıvılaşma meydana gelmesi, yüksek rakımlı bölgelerde zeminin donma ve çözülmeye maruz kalması, gök gürültüsünün yarattığı titreşimlerdir.
İnsanların dikkatsizliğinden veya tehlikeli teçhizatın yanlış kullanılmasından kaynaklanan afetler insan kaynaklı afetler olarak adlandırılır.
İnsan kaynaklı afetler; yangın, savaş ve göç, kimyasal ve endüstriyel etkiler, hava, kara ve demiryolu kazaları, patlamalar, terör olayları, sabotaj, çevre kirliliği ve yangındır.
Teknolojik afetler; nükleer, zehirli madde sızıntısı, patlama, maden atıkları, siber saldırılardır.
Afetler; doğal ya da doğal olmayan ani bir olay sonucunda çok sayıda insanın yaralanması ya da ölmesi veya mal ve mülkün zarar görmesi ile sonuçlanabilen olaylardır.
Depremler; binaların yıkılmasına yol açabilir, can ve mal kaybına neden olabilir, endüstri yapılarının yıkılmasına yol açabilir, nükleer santrallere ait yapılarda hasar meydana gelebilir, altyapı sistemleri zarar görebilir, çevreye kirli suların yayılmasıyla, salgın hastalıklar meydana gelebilir, barajlar hasar görebilir, yıkılabilir.
Sel ve su baskınları; can ve mal kayıplarına neden olabilir, kara yolları, demir yolları, hava alanları zarar görebilir, elektrik hatları zarar görebilir, su yolları ve kanalizasyon sisteminde, bozulma gibi altyapı zararları meydana gelebilir, bulaşıcı hastalıklar ortaya çıkabilir, ekonomi olumsuz olarak etkilenebilir.
Heyelanlar; arazi formunda değişiklikler meydana getirebilir; binalarda büyük hasara yol açabilir, ürün ve hayvan kaybına neden olabilir, insan yaşamına zarar verebilir, elektrik santrallerinin zarar görmesine yol açabilir, suyollarının ve atık su arıtma sistemlerinin işleyişini bozabilir, demiryolları ve karayolları zarar görebilir, barajlar hasar görebilir, büyük ekonomik kayıplara neden olabilir.
Deprem hasarlarına karşı alınabilecek yapısal önlemler; yapıyı deprem yönetmeliğine uygun olarak projelendirmek, yönetmeliklerde belirtilen kat sayısını aşmamak, yapı yapılacak alanın zemin etüdünü yapmak, gerekiyorsa zemin iyileştirmesi yapmak, uygun temel sistemini seçmek, nükleer santral, baraj, endüstri yapısı gibi büyük ve tehlikeli yapıları fay hatlarından uzağa, sağlam zemine inşa etmek, binanın taşıyıcı sisteminin dayanımını azaltacak şekilde kolon ve kirişlere zarar vermemek, bina bakımını yapmak şeklinde sıralanabilir.
Sel ve su baskınlarına karşı alınabilecek önlemler; yerleşim alanlarını, akarsu yataklarına kurmamak, sel oluşumunun gerçekleşmemesi amacıyla set kurmak, akarsu kenarlarını ağaçlandırmak, ormanlık alanları artırmak, özellikle şehir alt yapılarında su geçişlerine izin verilecek sistemler kurmak, binalarda bulunan yağmur suyu kanallarının düzenli bakımlarını yapmak şeklinde sıralanabilir.
Heyelanlara karşı alınabilecek yapısal önlemler; şev eğiminin azaltılması, şev içerisine suların girmesinin önlenmesi, şev içerisindeki suların drenajı, dayanma yapılarının yapılması, kazıklı perdelerin yapılması şeklindedir.