Mahal Bilgisi

Binalar, hizmet amaçlarına göre bir veya birden çok mekândan oluşabilirler. Küçük ölçekli cami yapıları ve mescitler tek bir ana mekândan oluşan binalar arasında yer alırken alışveriş merkezleri veya spor amaçlı yapılar ise çok farklı fonksiyonlara sahip mekânları ve alt mekânları barındıran karmaşık binalar arasında yer almaktadırlar. Mimari tasarım sürecinde mimar, mekânları fonksiyonlarına göre önce birimlere, mekân gruplarına ve alt mekânlara göre ayırabilir. Eğitim yapıları açısından değerlendirecek olursak hizmet edilen mekânlar arasında sınıflar, laboratuvarlar ve spor salonu yer alırken bu mekânlara hizmet eden mekânlar ise koridorlar, merdivenler, tuvaletler vb. yardımcı mekânlar veya servis mekânları olabilir.

Mekân Organizasyonu ve Mekânsal İlişkiler

Mekân organizasyonu konusu konut yapısı açısından ele alınacak olursa, konutlar yaşama bölümü, yatma bölümü ve ortak alanlar olarak üç grupta incelenebilir. Gün boyunca kullanılan ve vakit geçirilen mekânlar yaşama bölümü olarak adlandırılırken daha çok gece kullanılan mekânlar ise yatma bölümü olarak adlandırılır.

Giriş ve Ortak Bölümler

Konutun büyüklüğüne göre antre, koridor, tuvalet, çamaşırlık ve kapalı garaj gibi servis birimleri ortak bölümde bulunur. Bir binanın uzaktan algılanarak yaklaşılan yeri giriş birimidir. Bu mekânın birden fazla işlevi vardır ve farklı fonksiyonlarına binaen giriş, antre ve rüzgârlık gibi farklı isimlerle de anılabilir. Girişin, binaya yaklaşılırken algılanabilir olması önemlidir. Yapının karşılama mekânı olan giriş, yapı hakkında fikir edinilen ve kullanıcıları yönlendiren bir mekândır. Bazı durumlarda antre ve rüzgârlık iki ayrı bölüm olarak da tasarlanabilir. Rüzgârın çok etkili olduğu yerlerde veya girişin hâkim rüzgâr yönünden verilmek zorunda kalındığı yerlerde rüzgârlığın ayrı bir mekân olarak bırakılması gereklidir. Gün içinde kullanılan tuvalet birimi, çoğunlukla antre ve yaşama bölümü ile doğrudan bağlantılı olarak tasarlanır. Lavabo ve tuvaletin bulunduğu bu birimde, lavabo ve tuvalet ayrı mekânlarda yer alabileceği gibi, dar alanlı konutlarda birlikte tek mekânda da bulunabilirler. Çamaşır yıkama, kurutma ve ütüleme faaliyetlerine cevap vermek üzere tasarlanan çamaşırhanelerde bulunması gereken donanım elemanları çamaşır makinesi, kurutma makinesi, ütü, ütü masası ile deterjan, kirli ve temiz çamaşır depolama dolaplarıdır.

Yaşama Bölümü

Yaşama bölümü; evin merkezi konumunda bulunan, insanların gün boyunca kullandığı ve en çok vakit geçirdiği yer yaşama bölümüdür. Oturma, dinlenme, yemek yeme, çalışma, müzik dinleme, televizyon izleme, hobilerle uğraşma, keyifli vakit geçirme ve misafir ağırlama gibi çok çeşitli faaliyetlerin gerçekleştirildiği yaşama bölümü çok sayıda fonksiyona ev sahipliği yapmaktadır. Günlük oda veya oturma odası; insanlar oturma, çalışma, sohbet etme, dinlenme ve boş vakit değerlendirme gibi faaliyetlerini yerine getirirler. Salon, ailenin günlük olarak kullanmayı tercih etmediği, daha çok misafir geldiğinde kullanılan mekânlardır. Misafire verilen önemden dolayı, salon evin diğer bölümlerine göre daha özel ve şık mobilyalarla donatılır. Yemek hazırlama, pişirme, servis yapma, yemek yeme, bulaşık yıkama ve depolama gibi pek çok fonksiyona hizmet edebilen mutfak, rahat bir dolaşım sağlanmalıdır.

Yatma Bölümü

Yatma bölümü; insanların daha çok gün sonunda kullandığı, rahatlama ve dinlenme faaliyetlerini gerçekleştirdiği yer yatma bölümüdür. Her evde en az bir tane yatak odası bulunurken yatak odası sayısı evin büyüklüğüne göre değişebilir. Birden fazla yatak odası varsa bunlardan genelde en büyüğü ve evin anne-babasının kullandığı oda ebeveyn yatak odası olarak adlandırılır. Temizlik ve temizlenme eylemleri için ihtiyaç duyulan banyolar, çoğunlukla yatma bölümünde yer almaktadır. Banyolarda bulunması gereken asgari donanım elemanları arasında lavabo, klozet, küvet veya duş teknesidir.

Yapı Elemanları

Mekânların birbiriyle ve çevreleri ile ilişkileri duvar, döşeme, kapı, pencere ve merdiven gibi çeşitli yapı elemanları vasıtasıyla kurulur. Dış duvarlar, yapının doğal çevreyle kurduğu ilişki biçimini gösterirken, iç duvarlar çoğunlukla iki mekânı birbirinden ayırmak için kullanılmaktadırlar. Duvarların yan yana gelen mekânları sınırlandıran ve ayıran yapı elemanları olduğu düşünülürse, kat döşemeleri de üst üste gelen mekânları ya da iki katı birbirinden ayırmak için kullanılan yapı elemanları olarak kabul edilebilirler. Kapılar, bir mekânın diğer iç ve dış mekânlardan ulaşılmasını sağlamak için ihtiyaç duyulan yapı elemanlarıdır. Pencereler, iç mekânın dış dünyayla kurduğu görsel ilişki açısından önemli bir yere sahiptirler. Pencereler, farklı biçimlerde tasarlanabileceği gibi farklı açılma tiplerine de sahip olabilirler. Merdivenler, katlar arasında yer alan ve katlar arasındaki düşey sirkülasyonu ve ilişkiyi sağlayan yapı elemanlarıdır.

Aydınlatma ve Havalandırma

Sağlıklı bir yaşam alanının oluşturulmasında iç hava kalitesi yüksek iyi aydınlatılmış mekânların tasarımı önemlidir. Havalandırma eylemi dış mekânla ilişkinin sağlandığı pencereler aracılığıyla yapılır. Etkin bir doğal havalandırma için pencerelerin tam açılması gerekir. Doğal havalandırmanın sağlanamadığı koşullarda, gerekli tesisatın kurularak mekânların mekanik olarak havalandırılması da sağlanabilir. Günlük oda ve salonların en çok güneş alan ve aydınlık seviyesinin en yüksek olduğu güney, güneybatı veya güneydoğu yönlerine bakması tercih edilir. Doğal aydınlatmanın yeterli olmadığı durumlarda veya akşam saatlerinde mekânlar yapay olarak aydınlatılır.