Yapı ve Bina Tipleri

Yapının Tanımı ve Özellikleri

İnsanoğlunun hayatının büyük bir bölümünü geçirdiği, kendini güvende hissettiği, kişiye aidiyet hissi veren bir olgu olan konut, zaman içinde değişim ve gelişim göstermiş ve bu süreçte birçok yapı ve bina tipi ortaya çıkmıştır. Yaşanılan yerin iklim özellikleri, kültürel özellikler, ekonomik faktörler ve var olan kaynak çeşitleri gibi etkenler binaların tiplerini ve özelliklerini etkilemiştir.

Tüm canlıların beslenme, barınma ve diğer doğal gereksinimlerini sağlamak için çeşitli yapı, gereç ve yapım teknikleriyle inşa edilmiş sürekli veya geçici özelliğe sahip hareketli veya sabit yer yüzü, yer altı ve su altı tesisleri yapı olarak adlandırılır. Kendilerinden istenen hizmetleri karşılayabilmesi için yapıların sağlam olması, çevre şartlarına karşı dayanıklı olması, kullanım amacına uygun olması; malzemelerin yapının özelliklerine ve yapım tekniklerine uygun olarak kullanılması, mimari açıdan estetik olması, ekonomik olması ve çevreci olması gibi en temel özellikleri göstermek zorundadır.

Yapıların Sınıflandırılması

Yapının tasarlanması esnasında özelliklerine göre malzeme seçimi, üretim yöntemleri ve malzeme dayanımlarının tespiti oldukça önemlidir. Planlanan amaçlarına uygun şekilde inşa edilen yapılar; malzemelerine göre yapılar, bulundukları yere göre yapılar, sürekliliğine göre yapılar, hizmet amaçlarına göre yapılar, mülkiyetlerine göre yapılar, taşıyıcı elemanlarına göre yapılar, inşaat aşamalarına göre yapılar ve yapının elemanlarına göre yapılar olarak sınıflandırılabilirler.

Bina Tipleri

Doğadaki tüm canlılar gibi, insanlar da dışarıdan gelebilecek tehlikelere karşı sığınacak bir yere ihtiyaç duymuşlar ve sosyal, kültürel, fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarını karşılayan, insana ait olma duygusu sağlayan ortamlar oluşturmuşlardır. Bina, ev veya konut olarak tanımlanan mekânlar, günümüzde kullanılan adıyla binalar, insan ihtiyaçlarının karşılandığı en iyi ortamlardır. Bina, insanların içinde barınmak veya başka amaçlarla kullanmaları için tasarlanan, dayanıklı malzemelerden inşa edilen ve ihtiyaçlara göre farklı alanlara sahip yapılardır.

Yapının bina olarak adlandırılabilmesi için insanların yeme-içme, dinlenme uyuma gibi temel ihtiyaçlarını sağlaması ve insanları yağmur, kar, rüzgâr, soğuk, sıcak gibi dış etkilerden koruması gerekir. Hayatın vazgeçilmez unsurlarından olan binalar birçok özellik göz önünde bulundurularak sınıflandırılmaktadır. Bunlar; konutlar, konaklama yapıları, sağlık ve termal turizm tesisleri, eğitim ve kültür yapıları, sağlık yapıları, dini yapılar, spor yapıları, ticari ve endüstri yapıları ve klasik dönem yapılarıdır.

Konutların apartman, az katlı evler, bahçeli evler, sıra evler, ikiz evler, teras evler, avlulu evler, büyük konutlar, stüdyo tipi daire, loft daire, rezidans, sosyal konut, toplu konut olarak bilinen çok çeşitli türleri mevcuttur. Özellikle son yüzyılda gelişen turizm, konaklama ihtiyacını ve dolayısıyla konaklama yapılarına olan talebi arttırmıştır. Bunun sonucu olarak oteller, butik oteller, moteller, resort otel, tatil köyleri, pansiyonlar ve yardımcı konaklama tesisleri gibi konaklama yapıları ortaya çıkmıştır.

Termal sular turizm açısından en önemli doğal kaynaklardan birisi konumunda olup, çeşitli hastalıklar için hekim gözetiminde tedavi amaçlı olarak kurulmuş termal tesisler bulunmaktadır. Eğitim ve kültür yapılarının eğitim-öğretim amaçlı yapı tipleri ve sosyo-kültürel yapı tipleri mevcuttur. Bir eğitim yapısının tasarımı öğrencilerin sosyal ve akademik başarısı üzerinde önemli rol oynar.

Sağlık yapıları kullanım amacına ve işlevlerine göre sağlık ocakları, dispanserler ve hastaneler olarak gruplandırılır. İnsanların inançları doğrultusunda ibadetlerini yaptıkları cami, mescit, kilise, sinagog gibi yapılar; dini yapılar olarak sınıflandırılmaktadır. Sportif faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için açık veya kapalı olarak tasarlanan yapılar, spor yapıları olarak adlandırılır.

Ticaret ve endüstri yapıları üç gruba ayrılmakta olup bunlar; ulaşım yapıları, endüstri yapıları ve bürolardır.

Klasik dönem yapıları çok çeşitli tarihî yapıyı kapsamaktadır. Türbeler, mescitler, camiler ve külliyeler, medreseler ve eğitim yapıları, kervansaraylar, çarşı ve bedestenler, hamamlar, su kemerleri, köprüler, saraylar, köşkler ve yalılar klasik dönem yapı türleri olarak karşımıza çıkmaktadır.