Bebeklik Döneminde Bilişsel Gelişim
Bilişsel Gelişim
Biliş; düşünme, öğrenme ve hatırlama süreçlerine denir.
Bilişsel gelişim; bireydeki akıl yürütme, düşünme, bellek ve dildeki değişmeleri kapsar.
Bilişsel gelişim yaşla birlikte; düşünme, öğrenme ve hatırlama süreçlerinde olan değişmelerdir.
Temel Kavramlar
Piaget’ye göre; “şema oluşturma, özümseme, uyum sağlama ve organize etme” doğuştan gelen yeteneklerdir.
Bilişsel gelişim; “deneyim, sosyal geçiş, olgunlaşma, dengeleme” yoluyla gerçekleşir.
Bilişsel gelişim, sürekli ve ilerleyici bir dengelenme sürecidir.
Bebek dünyaya geldiği andan itibaren çevresine uyum sağlama çabası içindedir.
Yeni bir durumla karşılaştığında bir dengesizlik oluşur. Bu durum döngüsel olarak devam eder.
Bebeklik Döneminde Bilişsel Gelişim
Bebek/çocuk giderek farklılaşan ve genişleyen biliş kalıplarıyla vücudunu, insanları, nesneleri ve durumları tanımaya ve anlamaya çalışır. Böylece sınırlı zihinsel yeteneklere sahip bir bebekken dünyayı anlamada ve uyum sağlamada semboller kullanan bir çocuk olmaya doğru ilerler.
Başlangıçta çevresindeki uyarıcılara sadece refleksif tepkilerle cevap veren bebek, giderek duyusal yetenekleri ile fiziksel ve motor hareketlerini koordine ederek çevreyi anlamaya çalışır.
Zihinsel süreçler sadece içsel olarak değil, diğer insanlarla etkileşim sonucunda da oluşur. Bebekler/çocuklar zihinsel becerileri, çevresindekilerle etkileşim aracılığıyla öğrenir ve içselleştirir.
Bebeğin gelişim düzeyini dikkate alarak “uygun uyaranların olduğu” bir çevre hazırlanmalı ve deneyimlerle düşünce ve yaratıcılığı beslenmelidir.
Duyu -Motor Dönem (0 -24 Ay)
Piaget'nin Bilişsel Gelişim Kuramına göre 0 -24 Ay Duyu -Motor Dönemdir.
Duyu -Motor Dönem kendi içinde altı aşamadan oluşur. Bunlar; Refleksler Aşaması (0 -1 Ay); İlk Alışkanlık ve Birinci Döngüsel Tepkiler Aşaması (1 -4 Ay); İkinci Döngüsel Tepkisel Aşaması (4 -8 Ay); İkinci Döngüsel Tepkilerin Koordinasyonu ve Amaca Yönelik Davranışlar Aşaması (8 -12 Ay); Üçüncü Döngüsel Tepkiler, Yenilik, Merak Aşaması (12 -18 Ay); Zihinsel Kombinasyonlar ve Problem Çözme Aşaması (18 -24 Ay) biçimindedir.
Aylara Göre Bilişsel Gelişim
Ses bulaşması, bebeklerde ilk sekiz ayda görülür.
Nesne kimliği, bebeklerde onbirinci aydan itibaren kazanılır.
Nesne devamlılığı, bebeklerde 8 -18 aylarda oluşur.
Gelişimsel Testler
Gelişimsel testler ile bebeklerin bilişsel gelişimi değerlendirilir. Bir zeka ölçüm testi değildirler .
Bayley -III Gelişim Ölçeği, 1 -42 aylık bebeklerin gelişimlerini değerlendirmede kullanılır.
PORTAGE Gelişim Ölçeği, 0 -6 yaş grubu bebek ve çocukların gelişimlerini değerlendirmede kullanılır.
Bebeklik Döneminde Bilişsel Gelişimi Etkileyen Etmenler
Bilişsel gelişimi etkileyen etmenler “bireysel = bebekle ilişkili” ve “çevresel =aile, bakımvericinin deneyimleri, ailenin kaynakları, toplum ve kültür ile ilişkili” etmenler olarak ikiye ayrılır.
Bireysel etmenler arasında;
- Bebeğin nöromotor gelişimi,
- Genetik özellikleri,
- Sağlık durumu,
- Beslenmesi,
- Mizacı,
- Psikolojik dayanıklılığı,
- Empati yeteneği yer almaktadır.
Çevresel etmenler arasında;
- Ailesel kaynaklar,
- Bakım vericinin deneyimleri,
- Kültürel ve toplumsal değer ve inançlar yer almaktadır.